عاقبت مرفّهین کم فروش!

یکی از موضوعات مهمی که در قرآن کریم بعد از دعوت به توحید روی آن تاکید فراوان شده توجه به مفاسد اقتصادی است.

در آیه ۸۵ سوره اعراف از قول شعیب نبی خطاب به قومش پس از اشاره به عبودیت خداوند و توحید، به مبارزه با مفاسد اقتصادى توصیه می شود. نخست آنان را که آلوده به کم فروشى و تقلب و تزویر در معامله بودند از این کار باز مى دارد و سپس مى گوید اکنون که راه خدا براى شما آشکار شده حق پیمانه و وزن را ادا کنید و از حقوق مردم چیزى کم نگذارید. اما علت این توصیه به مبارزه با مفاسد اقتصادی بلافاصله بعد از تاکید بر توحید چیست؟ در آیه ۸۵ از سوره اعراف می خوانیم: «وَإِلَى مَدْیَنَ أَخَاهُمْ شُعَیْبًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَـهٍ غَیْرُهُ قَدْ جَاءتْکُم بَیِّنَهٌ مِّن رَّبِّکُمْ فَأَوْفُواْ الْکَیْلَ وَالْمِیزَانَ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْیَاءهُمْ وَلاَ تُفْسِدُواْ فِی الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ.» «و به سوى (اهل) مدین برادر (نسبى یا قبیله اى) آنها شعیب را (فرستادیم)، گفت: اى قوم من، خدا را بپرستید، که شما را جز او معبودى نیست همانا دلیل روشنى از جانب پروردگارتان براى شما آمده (مراد معجزه اوست که بیان نشده)، پس پیمانه و ترازو را به تمام دهید و از اموال مردم کم نگذارید و در روى زمین پس از اصلاح آن (به دعوت انبیا و شرایع آسمانى) فسادانگیزى نکنید اینها براى شما بهتر است اگر ایمان دارید.»

*** سه نکته: *

دلیل تاکید فوق العاده قرآن برای مبارزه با مفاسد اقتصادی چیست؟

در پاسخ به سوال فوق که چرا مبارزه با مفاسد بلافاصله بعد از دعوت به توحید و مبارزه با شرک آمده باید گفت اولا پس از شرک و انحراف عقیدتى، انحراف هاى اقتصادى مهم ترین مسأله‏ قوم حضرت شعیب بوده است. ثانیا شاید دلیل مهمتری در میان باشد مبنی بر اینکه اگر هر قوم و جامعه ای در خصوص مبارزه با مفاسد اقتصادی دچار سستی و اهمال شوند چنین جامعه ای باید منتظر رواج شرک و خدشه دار شدن عقاید توحیدی خود و فرزندانشان باشند.

** عاقبت مرفّهین کم فروش!

مَدیَن یکى از شهرهاى شام بود که در جغرافیاى امروز، نزدیک اردن و نامش معان است، منطقه اى سرسبز، داراى مردمى بت پرست و مرفّه که در معامله و تجارت کم فروش بودند. حضرت شعیب علیه السلام بر آنان مبعوث شد، امّا آنها به خاطر لجاجت و نافرمانى او هلاک شدند. سپس آن حضرت بر مردم «اَیکه» مبعوث شد، و به ارشاد آنان پرداخت، امّا آنها نیز دستورهاى الهى را نپذیرفتند و سرانجام هلاک شدند. البتّه احتمال دارد «مَدیَن» همان «اَیْکه» باشد، چون اَیکه به منطقه‏ پر درخت و بیشه زار و نخلستان مى گویند. یعنى شهر شعیب دو نام داشته است: مَدیَن و اَیکه.

*** گناه همه اقوام پیشین در دنیای امروز!

در آیات گذشته از این سوره به سرنوشت تلخ قوم لوط اشاره شد. این نشان می دهد انسان بى ایمان همواره گرفتار انحراف و فساد است، امّا در هر زمانى به گونه اى. مثلاً در زمان حضرت لوط، لواط و فساد اخلاقى و در زمان حضرت شعیب، کم فروشى و فساد اقتصادى رواج داشته است. شاید بتوان به جرأت ادعا کرد که جوامع امروز دنیا همه گناهان اقوام پیشین را یکجا در خود جمع کرده اند