آیا شیعه هستید؟
آیا ما به اندازه دشمنان تشیع به شناخت مبانی مذهبمان توجه داریم؟
شاید مهمترین مشخصه عموم شیعیان این است که شناخت چندانی از زندگی ائمه به‌جز امام علی و امام حسین (آنهم در مقطع کربلا) و امام رضا نداشته‌باشند. اگرچه به اجمال بسیاری از ایرانیان شنیده‌اند که امام باقر و امام صادق نقش ویژه‌ای در شکل‌گیری اندیشه شیعی داشته‌اند اما شناخت و تصور درستی از این نقش ندارند. شاهد این مدعا نیز این است که بسیاری از مردم واقعا نمی‌دانند که چرا شیعه دوازده امامی به شیعه جعفری شناخته می‌شود. متاسفانه این عدم شناخت نسبت به امام باقر در مقایسه با امام صادق بیشتر است و سهم مهم امام باقر در تکوین اندیشه و فقه شیعه برای عموم مردم و دانشگاهیان اصلا شناخته نیست. خوشبختانه کتاب نخستین اندیشه های شیعی کتابی است که تا حدودی این کمبود را مورد توجه قرار داده و به سهم خود به برطرف‌کردن آن می‌پردازد.
یک ویژگی بارز این کتاب آن است که توسط یکی از دانش‌پژوهان خارجی نوشته شده است و این امر دو امتیاز برای کتاب به همراه داشته است. اولین مزیت آن است که نویسنده سوگیری و تعصب در تحقیق نداشته‌است و این بی‌طرفی و نداشتن گرایش له یا علیه امام باقر در تمام طول کتاب خود را به خوبی نشان می‌دهد. ویژگی دوم کتاب آن است که از شیوه و روش علمی در بهره‌گیری از منابع تاریخی استفاده کرده است و این امر ارزش آن را بیش از نوشته‌هایی می‌کند که در چارچوب روش‌شناسی علمی نوین نوشته نشده‌‌اند.
کانون مباحث کتاب مفهوم امامت در نزد شیعیان و نقش امام باقر در تکوین این مفهوم در نزد شیعیان دوازده امامی و شیعیان اسماعیلی است. نویسنده در ابتدای کتاب مروری مختصر بر اندیشه امامت پیش از امام محمد باقر می‌کند و سپس به جنبه‌هایی از عصر و زندگی ایشان می‌پردازد و گزارشی اجمالی از جریان‌های رقیب در درون شیعه ارائه می‌کند. سپس نظریات امام محمد باقر پیرامون امامت بیان‌شده و در فصل بعد دیدگاه ایشان پیرامون چهار مفهوم ایمان، تقیه، قضا و قدر و نهایتا توحید گزارش می‌شود. فصل ششم کتاب به نقش امام باقر در حوزه حدیث و روایتگری از پیامبر و ائمه اختصاص دارد و نقش امام باقر در روایت احادیث مختلف از پیامبر از دید شیعه و سنی تشریح می‌شود. در فصل آخر نویسنده گزارشی کوتاه از نقش امام باقر در شکل‌گیری فقه شیعی ارائه می‌کند.
یک مزیت کتاب کوتاه بودن آن است و کل صفحات کتاب، اندکی کمتر از ۲۰۰ صفحه است و بخش‌های زیادی از این صفحات به ارجاع‌ها اختصاص یافته‌است. ترجمه نسبتاً روان دکتر بدره‌ای نیز خواندن این کتاب را تسهیل کرده و کیفیت مطبوع چاپ آن نیز آدمی را به خواندن آن بیشتر ترغیب می‌کند. در مجموع شاید بتوان ادعا کرد که این کتاب از مهمترین کتاب‌های موجود به فارسی در زمینه معرفی اندیشه‌های امام محمد باقر است و خواندن آن را به همه علاقه‌مندان به این حوزه توصیه می‌کنم.
«نخستین اندیشه های شیعی»
(تعالیم امام محمد باقر (ع))
نویسنده: ارزینا آر لالانی
ترجمه: فریدون بدره‌ای
ایتان کلبرگ (Etan Kohlberg) خاورشناس معاصر و شیعه شناس ، در سال ۱۹۷۱ موفق به اخذ دکترا از دانشگاه آکسفورد شد. او استاد دانشگاه عبری اورشلیم در اورشلیم است. او مقالات متعددی در دائرهالمعارف بزرگ اسلامی دارد که عمدتاً پیرامون موضوعات شیعی است. او در سال ۲۰۰۶ بازنشسته شد.