حسنعلی منصور چرا ترور شد؟ + عکس همسر و فرندان

0

ترور حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur به اندازه ترور رزم آرا که باعث ملی شدن صنعت نفت بوداهمیت ندارد، ولی از برخی جهات دارای اهمیتی خاص می باشد به طوری که به مبارزه نیروهای مذهبی روحیه وهویت خاصی بخشید و آنها خود را درمبارزه با رژیم باورکردند.

همسر حسنعلی منصور محمدرضا شاه عکس قدیمی زندگینامه حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur

ترور منصور پیش از هر چیز، یک انتقام سیاسی بود. همان طورکه ضاربان اعلام کرده بودند، منصورتقاص بی حرمتی به مرجع تقلیدشان را پس داد. اهمیت قتل منصور از این جهت،‌این است که به مبارزه نیروهای مذهبی روحیه و هویت خاصی بخشید وآنها خود را درمبارزه با رژیم باورکردند . ازسوی دیگر، فرصتی فراهم آورد تا این نیروها درمیان نیروهای مخالف رژیم اهمیت خاصی بیابند و با اتحاد با آنها، پتانسیل مبارزه با رژیم را افزایش دهند. این مسائل درمجموع کمک کرد تا موقعیت امام خمینی(ره) به عنوان  “رهبر” مخالفین یا دست کم ، یکی ازسرسخت ترین مخالفین رژیم بهبود یابد وتقویت شود.

ازمیان رفتن منصور به عنوان یکی ازعوامل موثر رژیم ، یکی دیگر از جنبه های مهم ترور او بود، منصور بر خلاف رزم آرا، بسیارمورد توجه دربار بود. درحالی که دربار از به قدرت رزم آرا واقدامات یک جانبه اوبه شدت درهراس بود، منصورو پدرش به شدت به دربار وفادار بودند و شاه نیزمتوجه این مساله بود. وفاداری منصور به شاه بسیار مهم بود. او بطورمستقل با سفارت خانه ها درارتباط نبود وازاین جهت نیزقدرت شاه را تهدید نمی کرد. برخلاف اکثر نخست وزیران گذشته، منصور این ویژگی را هم داشت که درشمار روشنفکران قرارگیرد و از این بابت ، شاه او را دارای وجهه فوق العاده و مثبت برای تقویت مشروعیت رژیم درمیان قشر روشنفکر جامعه می دانست.

همسر حسنعلی منصور محمدرضا شاه عکس قدیمی زندگینامه حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur

علاوه بر این ، منصور سال ها درکمیته ” اصل چهارم ترومن ” و ” شورای عالی اقتصاد” به کسب تجربه در زمینه مسائل اقتصادی و اجتماعی پرداخته بود و از این جهت، درمیان اکثرنخست وزیران گذشته کم نظیر بود. مجموعه این توانایی ها و ویژگی ها سبب شده بود که منصوریکی ازمهره های ارزشمند رژیم محسوب شود که ازمیان بردن او را می توان ضربه ای بسیار شدید به  پیکر رژیم دانست.

کمک به استمرار مبارزه علیه رژیم نیز یکی از وجوه اهمیت ترور منصوراست. ازسال ۱۳۳۴ که فداییان اسلام درپی ترور نافرجام علاء نخست وزیر وقت، گرفتارشدند وسران آنها تیرباران شد، مبارزه جدی علیه رژیم دچار رکود شده بود و به جز تظاهرات ۱۵ خرداد، تقریباً مخالفت جدی علیه رژیم صورت نگرفته بود. در واقع ، سرکوب تظاهرات به رژیم ،‌قوت و قدرت بیشتری برای رفع مخالفان داده بود ودولت های حاکم، جسارت خاصی یافته بودند. از این جهت ،‌اقدام هیات های موتلفه اسلامی ، به چرخه مبارزه ، سرعت بیشتری بخشید و روحیه جمعی مخالفت را تقویت نمود.

ازدیگر وجوه اهمیت ترور منصور، نوعی مخالفت با رواج و گسترش مظاهرسرمایه داری وابسته ای بود که دردوران منصور رونق خاصی یافته بود. ابعاد این سرمایه داری جدید درایران ،‌عبارت بود از گسترش شهرنشینی، رفاه اقتصادی، مصرف گرایی، گرایش بیشتر به مدهای غربی، و… که رژیم آن را محملی برای تقویت مبانی مشروعیتش می پنداشت، به باور شاه، افزایش رفاه اقتصادی وتجمل گرایی که از نتایج این نوع سرمایه داری محسوب می شد، می توانست باعث جذب مردم به سوی رژیم شود، اماهمان طورکه یکی از نویسندگان اظهارمی دارد، ” سیاست آزاد سازی منتج به حمایت مردمی از وی نشد. برخلاف تصور، مخالفان پر سروصداتر شدند واصلاحات اجتماعی بیشتر و بازگشت دموکراسی تقاضا شد.”

 همسر حسنعلی منصور محمدرضا شاه عکس قدیمی زندگینامه حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur

مساله دیگری که مجدداً به ترورمنصور اهمیت می بخشد، نفی روابط نابرابر با بیگانگان است، پس ازکودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲، اگرچه مردم به لحاظ اختناق سیاسی شدید، امکان حضوردرعرصه سیاسی واعلام مخالفت با کودتا یا حامیان بیگانه آن را نداشتند ، ولی وجود چنین احساس نفرتی دربین مردم، چیزی نبود که دربار، مقامات رژیم و سفارت خانه های خارجی ازآن بی خبر باشند. درواقع ، چنین احساسی آن قدر شدید بودکه مردم هر مشکلی را به حساب آمریکایی ها می نوشتند. درچنین بستر فکری ، طرح مساله کاپیتولاسیون که در ذات خود مبتنی برمزیت نیروهای آمریکایی وسوء استفاده مجدد آنها ازشرایط سالم جامعه ایران بود، یک باردیگر این احساس نفرت به نیروهای بیگانه وغرب را برانگیخت وقیام ۱۵ خرداد ، نمونه ای ازاین اقدام طرفداران جهت دفاع ازمرجع خود بوده است.

بلافاصله پس ازتیراندازی بخارایی ودوستانش به سوی منصور، آنها توسط پلیس دستگیرشدند . درجیب بخارایی قرآنی کوچک ویک تصویرازامام خمینی(ره) دیده شد. بخارایی جوان ۱۷ ساله ای بود که دردبیرستان شبانه خزائلی درس می خواند. به شدت مذهبی بود و روحیه ای ایثارگرانه داشت. درطول بحث های دادگاه، به ترور منصور اعتراف داشت واظهارنمود که منصور را به خاطر بی احترامی به مرجع تقلیدش به سزای اعمالش رسانده وازکارخود راضی است.

همسر حسنعلی منصور محمدرضا شاه عکس قدیمی زندگینامه حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur

دراولین واکنش ، شاه فرصت را مغتنم شمرده و از آن برای توجیه برنامه اصلاحات ارضی وتوسعه کشوربهره برداری نمود. وی با منتسب کردن جریان ترور، تلاش نمود ازادعاهای مخالفین ومسببین ترورمنصورمشروعیت زدایی نماید:

” مگرمنصورچه کارکرده بود؟ بیگانگان همیشه با ما مخالف بوده اند. آنها با پیشرفت ما مخالفند.”

به دنبال این ، شاه پیشنهاد نخست وزیری را به امیرعباس هویدا، دوست بسیار نزدیک منصور داد. درواقع اقدام شاه، نوعی ابراز علاقه به منصورتصور شد. هویدا درحزب ایران نوین نیزبرجایگاه منصورتکیه زد. شاه امیدوار بود هویدا که خصوصیاتی شبیه منصورداشت به پیشبرد سیاست های رژیم که در رأس آنها توسعه اقتصادی و گسترش رابطه با غرب بود، همت گمارد.

از پیامدهای ترورمنصور، تعقیب ، آزار و دستگیری اعضای هیات های موتلفه اسلامی و طرفدارانشان بود. ساواک بلافاصله دست به کار شد و به تعقیب مسببین ترور پرداخت. دور جدیدی از بازداشت ها شروع شد و از این طریق، تلاش شد تا شخصیت مخالفین به شدت خدشه دارشود. این جو پلیسی با جایگزینی نصیری به جای پاکروان ، دامنه دارتر شد. باآمدن نصیری، حوزه اختیارات وتشکیلات ساواک گسترش یافت ودستگاه سرکوب رژیم ، قوی تر و بی رحم ترشد و بالاخره درپاییز سال بعد، جمع زیادی از اعضای هیات های موتلفه اسلامی دستگیرشدند. این دستگیری ها تحت تاثیرتیراندازی به طرف شاه درفروردین ۱۳۴۳ نیزبود. درمجموع ، این مساله سبب شد رژیم دربرخورد با اعضای هیات های موتلفه اسلامی هیچ گونه اغماض وچشم پوشی نداشته باشد.

درنتیجه این بی رحمی، چهارنفر از آنها به جرم توطئه برای قیام مسلحانه و براندازی مقام سلطنت ، اعدام شدند وبقیه به زندان ازحبس ابد تاسه سال محکوم شدند. این چهارنفرعبارت بودند از: بخارایی ، امانی ، نیک نژاد وهرندی که درروز ۲۶ خرداد ۱۳۴۴ تیرباران شده وبه شهادت رسیدند.

حسنعلی منصور (متولد اردیبهشت ۱۳۰۲ – کشته‌شده در ۱ بهمن ۱۳۴۳) سیاست‌مدار ایرانی و یک دوره نخست‌وزیر ایران بود. وی در ۱ بهمن ۱۳۴۳ خورشیدی، در مقابل مجلس شورای ملی توسط گروهی از نزدیکان مجتبی میرلوحی، مشهور به «نواب صفوی» ترور شد. پس از ترور حسنعلی منصور، دوست دیرینش، امیر عباس هویدا به جای او نخست‌وزیر ایران شد.

همسر حسنعلی منصور محمدرضا شاه عکس قدیمی زندگینامه حسنعلی منصور Hasan Ali Mansur

حسنعلی منصور فرزند علی منصور (وزیر و نخست‌وزیر عصر پهلوی) و نوهٔ دختری حسن رئیس ظهیرالملک (حکمران و دولتمرد عصر قاجار و پهلوی) بود. او در اردیبهشت ۱۳۰۲ چشم به جهان گشود و پس از پایان دوران تحصیل و دریافت مدرک لیسانس حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه تهران، کار دولتی خود را در سال ۱۳۲۴ در وزارت امور خارجه آغاز کرد و با پشتوانه قوی خانوادگی مدارج ترقی را طی کرد. او پس از یک ازدواج ناموفق، با فریده امامی نوهٔ دختریِ وثوق الدوله ازدواج کرد و با خانواده‌های متنفذ وثوق، قوام و امینی هم نسبت خانوادگی پیدا کرد.

منصور اولین دبیرکل حزب ایران نوین بود و پس از احراز پست نخست وزیری بجای امیر اسدالله علم، قصد انجام اصلاحات و تغییراتی را داشت و کوشش نمود که با روحانیت از در سازش درآید. حسنعلی منصور، امام خمینی را در ۸ فروردین ۱۳۴۳ از تهران به منزلش در قم بازگرداند. پس از سخنرانی سید روح‌الله خمینی در چهارم آبان ۱۳۴۳ در قم علیه تصویب قانون اجازه استفاده مستشاران آمریکایی در ایران از مصونیتها و معافیتهای قرارداد وین نوشته شده در بند دوم کنوانسیون وین امام خمینی دستگیر و در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ به ترکیه تبعید شد.

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ