آشنایی با شرکت های دانش بنیان و قوانین مربوطه

0

«شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان»، شرکت یا موسسه­‌ی خصوصی و یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری­‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری­‌های برتر و باارزش افزوده­ی فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شود.

۱- انواع شرکت­‌های دانش‌بنیان

۱-۱- شرکت­‌هایی که فقط اعضای هیات علمی مالک آن هستند.
در صورتی که سهام دانشگاه کمتر از ۵۰ درصد باشد،‌ شرکت دانش‌بنیان، شرکتی خصوصی است که باید تابع قانون تجارت باشد و در اداره ثبت شرکت­‌ها ثبت شود.
۱-۲- شرکت­‌ هایی که دانشگاه­‌ها نیز در آن مالکیت دارند.
درصورتی­که سهام دانشگاه ۵۰ درصد یا بیشتر باشد، شرکت دانش­‌بنیان، شرکتی دولتی است.

۲- شاخص­‌های عمومی و اختصاصی تشخیص شرکت­‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و دانش‌بنیان نوپا

۲-۱- شرکت­‌های دانش‌بنیان

شاخص­‌های تشخیص شرکت­‌های دانش­‌بنیان به دو دسته شاخص­‌های عمومی و اختصاصی تقسیم می­‌شوند. شرکت­‌های متقاضی باید علاوه بر شاخص­‌های عمومی، شرایط مشخص‌شده در یکی از سه دسته شاخص­‌های اختصاصی را نیز احراز نمایند.
۲-۱-۱- شاخص­‌های عمومی
. حداقل دو سوم از اعضای هیات مدیره­‌ی شرکت، حداقل دو مورد از شرایط ذیل را احراز کنند:
. حداقل دارای مدرک کارشناسی باشند.
. حداقل سه سال سابقه­‌ی فعالیت کاری یا علمی در حوزه­‌ی فعالیت شرکت و یا سابقه­‌ی مدیریتی داشته باشند.
. حداقل یک اختراع ثبت­­‌شده­‌ی ارزیابی‌شده‌ی داخلی یا یک اختراع بین­‌المللی مرتبط با حوزه­‌ی کاری شرکت داشته باشند.
. نیمی از درآمد ناشی از فروش محصولات و خدمات دانش­‌بنیان از طریق قرارداد باشد. (به استثنای شرکت­‌هایی که در مرحله­‌ی تجاری­‌سازی اولین کالای دانش‌بنیان هستند، مشروط بر آن­که دارای تولید پایلوت موفق همراه با استاندارد و دارای بازار مطمئن یا اعلام نیاز معتبر همراه با قرارداد تولید کالا باشند.)
·    سابقه بیمه پرداختی برای حداقل ۳ نفر از کارکنان تمام وقت شرکت، حداقل ۶ ماه باشد.
·    عدم سوءسابقه و تخلفات مکرر در انجام تعهدات قبلی با وجود امکان انجام تعهدات.
۲-۱-۲- شاخص­‌های اختصاصی
شرکت متقاضی باید علاوه بر دارا بودن شاخص­‌های عمومی، واجد کلیه شرایط اختصاصی در یکی از دسته­‌بندی­ه‌ای زیر نیز باشد:
۲-۱-۲-۱- شرکت­‌های تولیدی محصولات دانش‌بنیان
·     تولیدکننده­‌ی کالای دانش‌بنیان (مطابق فهرست مصوب).
·     نهادینه­‌سازی و بومی­‌سازی دانش فنی از طریق تحقیق و توسعه.
·     دارای گواهی­نامه­‌ی انطباق استاندارد یا تأییدیه‌ی معتبر.
·     نسبت نیروی انسانی تمام وقت در بخش­‌های غیرپشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاتر فعال در بخش­‌های مرتبط با تولید کالاهای دانش‌بنیان شرکت به کل کارکنان تمام وقت، حداقل ۳۰ درصد باشد.
·     هزینه­‌ی تحقیق و توسعه حداقل ۷ درصد فروش سالیانه­‌ی شرکت باشد.
·     عرضه­‌ی کالای دانش‌بنیان یا ارتقای آن هر دو سال یک­بار باشد.
۲-۱-۲-۲- شرکت­‌های تحقیق و توسعه و خدمات طراحی مهندسی
·    فعالیت تحقیق و توسعه و خدمات طراحی مهندسی مرتبط با یکی از کالاهای دانش‌بنیان باشد.
·   نسبت نیروی انسانی تمام وقت در بخش­‌های غیرپشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاتر فعال در بخش­های مرتبط با خدمات تحقیق و توسعه و طراحی مهندسی شرکت، به کل کارکنان تمام وقت، حداقل ۵۰ درصد باشد.
·     حداقل یک کالا یا خدمت جدید یا بهبودیافته و یا بهبود فرایند در یک سال گذشته عرضه شده باشد.
·     تولید شرکت حداکثر در حد تولید نمونه آزمایشی یا پایلوت باشد.
۲-۱-۲-۳- شرکت­‌های خدمات تخصصی دانش­‌بنیان
·      انطباق نوع خدمت با فهرست مصوب.
·      نسبت نیروی انسانی تمام وقت در بخش­‌های غیرپشتیبانی شرکت با درجه کارشناسی و بالاتر فعال در بخش­‌های مرتبط با ارایه خدمات تخصصی دانش‌بنیان شرکت، به کل کارکنان تمام وقت، حداقل ۵۰ درصد باشد.
·      هزینه تحقیق و توسعه مرتبط با خدمات تخصصی دانش‌بنیان حداقل ۷ درصد فروش سالیانه شرکت باشد.
·      حداقل درآمد سالیانه­‌ی شرکت برابر یک میلیارد ریال به قیمت ثابت سال ۹۱ باشد.

۲-۲- شرکت­‌های دانش‌بنیان نوپا

شرکت­‌های دانش­‌بنیان نوپا باید همه­‌ی شاخص­‌های زیر را احراز نمایند:
·     تولیدکننده و یا دارای برنامه طراحی و تولید کالای دانش‌بنیان مورد تایید مرکز رشد یا پارک علم و فناوری مربوط یا ستاد فناوری راهبردی مربوط باشد.
·      نهادینه­‌سازی و بومی­‌سازی دانش فنی از طریق تحقیق و توسعه صورت پذیرد.
·      دارای عملکرد تحقیق و توسعه باشد.
·      شرکت دارای ۲ نفر نیروی انسانی تمام وقت باشد.
·     حداقل یک سال از تاریخ ثبت آن گذشته باشد.
·      عدم سوءسابقه و تخلفات مکرر در انجام تعهدات قبلی باشد.
·      دوسوم اعضای هیات مدیره دارای حداقل دو مورد از شرایط زیر باشد:

.      حداقل مدرک کارشناسی
.      حداقل ۳ سال سابقه کاری یا علمی مرتبط یا سابقه مدیریتی
.      حداقل یک اختراع تایید شده

۳- چگونگی ایجاد شرکت­‌های دانش­‌بنیان

دانشگاه­‌ها و واحدهای پژوهشی پس از تصویب امکان تاسیس شرکت­‌های دانش­‌بنیان در آیین­‌نامه­‌ی مالی و معاملاتی خود در هیات امنا، می­‌توانند شروع به تشکیل شرکت­‌های دانش­‌بنیان نمایند. هر شرکت دانش­‌بنیان به پیشنهاد تعدادی از اعضا­ی هیات علمی و تصویب دانشگاه یا واحد پژوهشی تاسیس خواهد شد و یا توسط دانشگاه و واحد پژوهشی به اعضا­ی هیات علمی پیشنهاد می­‌شود. دانشگاه­‌ها و واحدهای پژوهشی به صورت­‌های زیر می­‌توانند در شرکت­‌های دانش­‌بنیان سهامدار باشند :
·  به جهت اعتبار دانشگاه یا واحد پژوهشی، بخشی از سهام شرکت دانش­‌بنیان به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می­‌شود. (حداقل ۵ درصد)
·  به دلیل استفاده از مورد یا موارد مشخصی از یافته­‌های پژوهشی دانشگاه یا واحد پژوهشی در شرکت،‌ بخشی از سهام شرکت با توافق سهامداران (دانشگاه یا واحد پژوهشی و دیگر سهامداران حقیقی یا حقوقی) به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی می­‌شود. (در هر مورد استفاده، بنا بر ارزش موضوع استفاده‌شده، سهام مربوطه می­‌تواند از ۱ تا ۱۰۰ درصد باشد.)
· به علت سرمایه­‌گذاری مستقیم دانشگاه، بخشی از سهام شرکت دانش­‌بنیان به نام دانشگاه است. (درصد، متناسب با میزان سرمایه­‌گذاری است.)
· به جهت خدمات دیگری که دانشگاه به شرکت دانش­‌بنیان ارایه می­‌دهد، بخشی از سهام به نام دانشگاه می­‌شود. (متناسب با میزان خدمات)
· اگر شرکت دانش­‌بنیان دولتی باشد، بدون نیاز به ارایه­‌ی هیچ خدماتی، حداقل۵۰ درصد سهام به نام دانشگاه یا واحد پژوهشی است.
·  هر دانشگاه در سال نخست می­‌تواند یک شرکت مادر تخصصی راه­‌اندازی کند.
· ایجاد این شرکت­‌ها با همکاری شهرداری­‌ها یا مشارکت دانشگاه­‌های منطقه در اولویت می­‌باشد.
تبصره۱: شرکت دانش­‌بنیان به‌صورت شرکتی و مستقل از تشکیلات دانشگاه اداره می­‌شود و دانشگاه به میزان سهامی که در شرکت دانش­‌بنیان دارد، در مدیریت آن تاثیر­گذار بوده و در سود و ضرر آن شریک است.
تبصره ۲: سازمان­‌های حقوقی (خصوصی یا دولتی) خارج از دانشگاه، متناسب با میزان سرمایه­‌گذاری خود، می­‌توانند سهامدار شرکت دانش­‌بنیان باشند. (شکل­‌گیری شرکت­‌های دانش­‌بنیان با مشارکت صنایع دولتی یا خصوصی و دستگاه­‌ها و سازمان­‌های اجرایی در موفقیت آن‌ها تاثیر دارد.) در صورتی که بیش از۵۰ درصد سهام این­گونه شرکت­‌ها دولتی باشد، باید به تصویب هیات وزیران برسد.
تبصره ۳: رییس و معاونین دانشگاه و واحد پژوهشی در زمان تصدی مسوولیت، می­‌توانند سهامدار شرکت­‌های دانش­‌بنیان شوند؛ و لیکن هیات مدیره و مدیرعاملی این­گونه شرکت­‌ها را تا زمان تصدی مسوولیت نمی­‌توانند داشته باشند.
تبصره ۴: در شرکت­‌های دانش­‌بنیان خصوصی، اعضا­ی هیات علمی دانشگاه­‌ها و واحدهای پژوهشی، متناسب با میزان وقت­‌گذاری و نوع فعالیت در شرکت (علاوه بر انجام وظایف دانش‌بنیان) یا متناسب با میزان مشارکت در مالکیت فکری موضوعی که در شرکت استفاده می­‌شود و یا متناسب با میزان سرمایه­‌گذاری واقعی (نه اسمی) که در شرکت دارند، سهامدار می­‌شوند.
تبصره ۵: در شرکت­‌های دانش­‌بنیان خصوصی، افراد حقیقی داخل یا خارج از دانشگاه یا واحد پژوهشی (غیر از اعضا­ی هیات علمی) می­‌توانند به دلایل خاص و یا شرایطی که دانشگاه یا واحد پژوهشی تعیین می­‌کند، صاحب بخشی از سهام شوند.
تبصره ۶: برای ایجاد شرکت­‌های دانش­‌بنیان که اعضای هیات علمی، صد در صد مالکیت را دارند، نیازی به تصویب دانشگاه نیست و احراز عضویت علمی متقاضیان تاسیس شرکت کافی است

۴- حمایت‌ها و تسهیلات قابل اعطا به شرکت­‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان

·  معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت ۱۵ سال.
·  تامین تمام یا بخشی از هزینه­‌ی تولید، عرضه یا به‌کارگیری نوآوری و فناوری با اعطای تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلندمدت و یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی.
· اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی و تولیدی شرکت­‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان موضوع این قانون در محل پارک­‌های علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه اقتصادی و یا مناطق ویژه علم و فناوری.
· اولویت واگذاری تمام یا بخشی از سهام مراکز و مؤسسات پژوهشی دولتی قابل واگذاری بر اساس ضوابط قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست­‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی به شرکت­‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان موضوع این قانون.
· ایجاد پوشش بیمه­‌ای مناسب برای کاهش خطرپذیری محصولات دستاوردهای دانش، نوآوری و فناوری در تمام مراحل تولید، عرضه و به‌کارگیری.
· همچنین در ماده ۱۷ قانون برنامه پنجم توسعه کشور دولت مجاز است به منظور توسعه و انتشار فناوری و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات زیر را انجام دهد:
الف- حمایت مالی از پژوهش‌های تقاضا محور مشترک با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، پژوهشی و فناوری و حوزه‌های علمیه در موارد ناظر به حل مشکلات موجود کشور مشروط به این که حداقل پنجاه درصد از هزینه‌های آن را کارفرمای غیردولتی تامین و تعهد کرده باشد.
ب- حمایت مالی و تسهیل شکل‌گیری و توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط خصوصی و تعاونی که در زمینه تجاری‌سازی دانش و فناوری به‌ویژه تولید محصولات مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته و صادرات خدمات فنی و مهندسی فعالیت می‌کنند و نیز حمایت از راه‌اندازی مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری از طریق بخش غیردولتی.
ج- حمایت‌های قانونی لازم در راستای تشویق طرف‌های خارجی قراردادهای بین‌المللی و سرمایه‌‌‌گذاری خارجی برای انتقال دانش فنی و بخشی از فعالیت‌های تحقیق و توسعه مربوط به داخل کشور و انجام آن با مشارکت شرکت‌های داخلی
د ـ حمایت مالی از ایجاد و توسعه بورس ایده و بازار فناوری به منظور استفاده از ظرفیت‌های علمی در جهت پاسخگویی به نیاز بخش‌های صنعت، کشاورزی و خدمات.
د- حمایت مالی از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی در راستای ارتقاء بهره‌وری و حل مشکلات کشور
و ـ تامین و پرداخت بخشی از هزینه ثبت اختراعات، تولید دانش فنی و حمایت مالی از تولیدکنندگان برای خرید دانش فنی و امتیاز اختراعات.
تبصره۱: دستگاه‌های اجرایی مکلفند امکانات و تجهیزات پژوهشی و تحقیقاتی، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها را با نرخ ترجیحی در اختیار موسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان مورد تایید شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری در چهارچوب مصوبه هیات وزیران قرار دهند.
تبصره۲: در راستای توسعه و انتشار فناوری به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده می‌شود مالکیت فکری، دانش فنی و تجهیزاتی را که در چهارچوب قرارداد با دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی و فناوری دولتی ایجاد و حاصل شده ‌است به دانشگاه‌ها و موسسات یادشده واگذار نمایند.
تبصره۳: سازمان ثبت اسناد و املاک کشور موظف است صرفا پس از ارایه گواهی ممیزی علمی اختراعات از سوی مراجع ذی‌صلاح نسبت به ثبت اختراعات اقدام نماید.
تبصره۴: اعضای هیات علمی می‌توانند با موافقت هیات امنا همان دانشگاه نسبت به تشکیل موسسات و شرکت‌های صددرصد خصوصی دانش‌بنیان اقدام و یا در این موسسات و شرکت‌ها مشارکت نمایند. این موسسات و شرکت‌ها برای انعقاد قرارداد پژوهشی مستقیم و یا غیرمستقیم با دستگاه‌های اجرایی، مشمول قانون منع مداخله کارکنان در معاملات دولتی و تغییرات بعدی آن نیستند.

۵- اهداف شرکت‌های دانش‌بنیان

·   جذب و تبدیل ایده‌ها به محصول و مشاغل پایدار.
·   هم‌افزایی علم و ثروت (تجاری‌سازی علم و دانش).
·   تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی و تحقیقاتی.
·   توانمندسازی دانش‌آموختگان به منظور ورود به فضای کسب‌وکار.
·   حمایت، هدایت و سمت‌دهی در جهت نوآوری‌ها و تولید فناوری‌های برتر.
·   ایجاد زمینه برای به‌کارگیری هرچه بیشتر توانمندی‌های دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی در جامعه.
·   ترغیب متخصصین، نوآوران، مخترعان، اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت‌های بیشتر در رفع نیازهای جامعه برای ترویج فرهنگ تجاری‌سازی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی.
·   تشویق بنگاه‌های اقتصادی و دستگاه‌های اجرایی به بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی و فناوری‌های شکل یافته در مراکز پژوهشی.
·   ارتقای فرهنگ عمومی کارآفرینی.

۶- زمینه­‌های فعالیت شرکت­‌های دانش­‌بنیان

·   انجام پژوهش­‌های کاربردی و توسعه­‌ای.
·   ارایه خدمات تخصصی و مشاوره­‌ای (خدمات علمی،‌ تحقیقاتی و فنی).
·   تولید محصولات با فناوری نوین (توسعه فناوری).
·   انجام خدمات نظارتی بر پروژه­‌های پژوهشی، ‌اجرایی و مشاوره­‌ای.
·   ارایه­‌ی خدمات توسعه­‌ی کارآفرینی.
·   ایجاد مراکز رشد و خدمات ایجاد و توسعه­‌ی کسب‌وکار.
·   ارایه­‌ی خدمات توسعه­‌ی محصول جدید.
·   ارایه­‌ی خدمات ایجاد و توسعه­‌ی خوشه­‌های کسب‌وکار.
·   تشخیص فرصت­‌های کارآفرینی.
·   انجام خدمات توسعه­‌ی فناوری.
·   انجام خدمات ورود کسب‌وکارها به بازار بین‌الملل و جهانی کردن آن‌ها.
·   برنامه­‌ریزی و اجرای طرح­های توسعه­‌ی کارآفرینی در سطوح ملی، منطقه­‌ای و محلی.

با توجه به تعریف و کارکردهای شرکت‌های دانش‌بنیان، این شرکت‌ها، به عنوان بنگاه‌های اقتصاد دانش‌بنیان، نقش محوری در ساختار این نوع اقتصاد ایفا می‌نماید.

شرکت‌های دانش‌بنیان، با توجه به ویژگی‌های خود و پویایی و تطبیق با شرایط محیط پیرامونی و انعطاف‌پذیری بالا، ظرفیت مناسبی برای روبه‌رو شدن با شرایط تحریم را دارا هستند. همچنین توزیع عادلانه‌تر ثروت، بر اساس شایسته‌سالاری در چنین شرکت‌هایی، تاثیر زیادی در عدالت اقتصادی دارد و از سوی دیگر، با توجه به توانمندتر بودن این شرکت‌ها، در مقایسه با شرکت‌های سنتی، سبب افزایش بهره‌وری و کارآمدی شرکت‌های دولتی واگذارشده خواهد شد.

علاوه بر این، استراتژی عدم تمرکز فعالیت‌های تولیدی در چند شرکت بزرگ دولتی، مانع از تحریم آسان محصولات یا مواد اولیه‌ی شرکت‌ها می‌گردد. با توجه به این که یکی از عوامل اساسی رشد تولید سرانه‌ی ملی، اقتصاد دانش‌بنیان و بنگاه‌های اقتصادی دانش‌بنیان است، یکی از راهکارهای اساسی خودکفایی پایدار در محصولات استراتژیک، ارتقای فناوری و افزایش بهره‌وری عوامل تولید از طریق دانش‌بنیان نمودن اقتصاد و توسعه‌ی شرکت‌های دانش‌بنیان است.

یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های اقتصاد دانش‌بنیان و پیش‌نیاز تحقق استراتژی شرکت‌های دانش‌بنیان، سرمایه‌ی انسانی خلاق، نوآور و دانشی است که با توجه به ترکیب جمعیتی کشور ایران و جمعیت بالای جوانان تحصیل‌کرده و نیروی انسانی به عنوان بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین سرمایه‌ی کشور، باید مورد توجه قرار گیرد و بدین ترتیب، با توانمند نمودن و تشویق و زمینه‌سازی فعالیت آنان در قالب شرکت‌های دانش‌بنیان، کشور توان رویارویی با هر گونه تهدید و تحریم اقتصادی را خواهد داشت.

ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ