درمان ورم و برجستگی مچ دست (کیست گانگلیون)
کیست گانگلیون یک برآمدگی یا تومور (خوش خیم) است که معمولا روی یک مفصل یا روی یک تاندون (بافتی که عضله را به استخوان متصل میکند) تشکیل میشود. این کیست شبیه به یک کیسهی پر از مایع است که در زیر پوست قرار دارد. در درون این کیست معمولا یک مادهی شفاف و ژلهمانند با حالتی غلیظ و چسبناک وجود دارد. بسته به اندازهی کیست، ممکن است حالت کیست اسفنجی و یا سفت باشد.
اپیدمولوژی کیست گانگلیون
فهرست مطالب
کیست گانگلیون در بین زنان بیشتر از مردان شایع است و در اغلب موارد در سنین بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی بروز میکند. در موارد نادری ممکن است کیست گانگلیون در کودکان زیر ۱۰ سال ایجاد شود.
انواع کیست گانگلیون
ممکن است کیست گانگلیون به صورت یک کیست بزرگ و یا چندین کیست کوچک باشد. ممکن است کیستهای چندگانه، از لحاظ ظاهری، جدا از هم به نظر بیایند اما در واقع دارای یک ساقهی مشترک در بافتهای عمقی هستند. این نوع کیست خطرناک نیست و معمولا نیمی از موارد کیستِ بافتهای نرم که در دست تشکیل میشوند، از نوع کیست گانگلیون هستند.
کیست گانگلیون بیشتر در چه نواحی بروز میکند؟
کیست گانگلیون در اغلب موارد در پشت دست و بر روی مفصل مچ دست ایجاد میشود. البته احتمال بروز کیست در قسمت داخلی مچ دست نیز زیاد است. درصورتی که کیست بر پشت مفصل مچ دست باشد، هنگام خم کردن مچ به جلو، کیست بیشتر نمایان میشود. سایر نواحی که بروز کیست گانگلیون در آنها کمتر شایع است، عبارتند از:
- کف دستها و در پایین اولین بند از انگشتها، که کیست در این نواحی به اندازه یک لوبیا است.
- نوک انگشتها و درست زیر کوتیکول، که به این کیستها کیست مخاطی گفته میشود.
- انگشت شست
- قسمت بیرونی مفصل زانو و مچ پا
- قسمت بالایی انگشتان یا روی پا
- شانهها
علت شکلگیری کیست گانگلیون
هیچ کس دلیل اصلی بروز کیست گانگلیون را نمیداند . برخی از تئوریها و نظریههای موجود در اینباره به شرح زیر هستند:
- بدن ما به تشکیل یک تاول داخلی، به عواملی مانند آسیبدیدگی، ضربه شدید یا استفاده بیش از حد از مفصل، پاسخ میدهد.
- به وجود آمدن بریدگیها یا پارگیهای ریز در سطح غشای تاندونها یا کپسول مفصلی، موجب بیرون آمدن مایع داخلی آنها میشود.
- التهاب و حساس شدن غلاف تاندون یا کپسول مفصلی.
عوامل خطر
عواملی که موجب افزایش خطر ابتلا به کیست گانگلیون میشوند عبارتند از:
سن و جنس: کیست گانگلیون ممکن است در هر فردی با هر سن یا جنسی ایجاد شود اما در اغلب موارد این مشکل برای خانمها بین ۲۰ تا ۴۰ سال پیش میآید.
آرتروز: کسانی که به بیماری آرتروز انگشتان خصوصا آرتروز مفاصل انتهایی انگشت مبتلا هستند و علت آرتروز آنها فرسایش مفاصل و ساییدگی است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کیست گانگلیون هستند.
آسیبها تاندون: افرادی که قبلا یکبار تاندونهایشان آسیب دیده است، بشتر در معرض خطر ابتلا به کیست گانگلیون هستند.
علائم کیست گانگلیون
برآمدگیهای ناشی از کیست گانگلیون دارای خصوصیات زیر هستند:
محل بروز برآمدگی. کیست گانگلیون اغلب در اطراف تاندونها و مفاصل دست و مچ دست ایجاد میشود و بعد از این نواحی نیز ، مچ پا و زانو هم از نواحی نسبتا شایع بروز کیست گانگلیون هستند و البته به طور کلی احتمال شکلگیری این کیستها در اطراف تمامیمفاصل بدن وجود دارد.
فرم و اندازه. کیستهای گانگلیون معمولا کروی یا بیضی شکل هستند و اندازه آنها کمتر از یک اینچ (۲.۵ سانتیمتر) است. برخی از کیستهای گانگلیون به حدی کوچک هستند که از روی پوست، قابل لمس کردن نیستند. اندازهی کیست میتواند در نوسان باشد و معمولا بعد از استفاده مکرر از مفصل مورد نظر، اندازهی کیست بزرگتر میشود.
درد. کیستهای گانگلیون در اغلب موارد بدون درد هستند. اما در صورتی که کیست بر روی یکی از عصبها فشار آورده باشد (حتی اگر اندازه کیست کوچک باشد)، موجب درد، بیحسی، گزگز و مورمور یا احساس ضعف عضلانی در ناحیه مورد نظر میشود.
تشخیص کیست گانگلیون
کیست گانگلیون با استفاده از چندین شیوه تشخیصی مختلف، تشخیص داده میشود:
- سوابق پزشکی و گرفتن شرح حال از بیمار
- معاینه فیزیکی بیمار
- تصاویر اولتراسوند
- تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس
- بیرون کشیدن مایع درون کیست و آزمایش آن (از یک سوزن بسیار باریک برای بیرون کشیدن مایع درون کیست استفاده میشود و سپس این مایع برای آزمایش به لابراتوار فرستاده میشود)
روشهای درمان کیست گانگلیون
تا ۵۰ درصد از موارد، کیست گانگلیون به خودی خود برطرف میشود. به خاطر این موضوع و همچنین به این خاطر که این کیستها موجب بروز عوارض خطرناک دیگری نمی شوند.
اما در صورتی که کیست باعث درد و ناراحتی بیمار شده و یا در فعالیتهای روزانهی او اختلال ایجاد کرده است، می توان برای درمان آن اقدام کرد. روشهای مختلفی برای درمان کیست گانگلیون وجود دارد، از جمله:
در گذشته برای درمان کیست گانگلیون از روش گذاشتن یک جسم سنگین بر روی کیست استفاده میشده است. اما امروزه این روش، روش خوبی محسوب نمیشود، چرا که میتواند باعث بروز آسبدیدگی بیشتر شود.
درمانهای خانگی
بعد از این که بطور قطعی تشخیص داده شد، روشهای درمان خانگی که برای آن میتوان به کار برد عبارتند از:
- پوشیدن آتل مخصوص انگشت یا مچ دست برای چندین هفته. انجام اینکار موجب محدود کردن حرکت دست یا مچ میشود و این موضوع نیز میتواند موجب شود که تجمع مایع در کیست کاهش پیدا کند.
- ماساژ دادن کیست گانگلیون. مالش دادن کیست گانگلیون به آرامی اما به صورت مداوم، میتواند به خارج شدن مایع از درون کیست کمک کند.
- در صورتی که کیست گانگلیون بهخودیخود پاره شد و یا پوست شما دچار پارگی شود، کارهای زیر را انجام دهید:
- بر روی زخم پماد آنتیبیوتیک بزنید و زخم را پانسمان کنید. در صورتی که در زیر بانداژ، پوست دچار حساسیت یا ضایعات سطحی شد، مصرف پماد را متوقف کنید.
- برای جلوگیری از عفونت، ناحیه مورد نظر را دو تا سه بار در روز بشویید.
در صورتی که علامتهای بروز عفونت را مشاهده کردید با پزشک تماس بگیرید. (علائم عفونت عبارتند از: افزایش درد و قرمزی، شکلگیری رگههای قرمز رنگ در پوست، بیرون آمدن چرک، تب)
درمانهای پزشکی
نظارت مداوم بر شرایط بیمار. در صورتی که کیست مچ دست هیچ دردی ندارد و در حرکت دادن مفصل نیز هیچ اختلالی ایجاد نکرده است، بسیاری از پزشکان ترجیح میدهند که تنها صبر کنند و وضعیت کیست را تحت نظر بگیرند. در این موارد ممکن است کیست بهخودیخود از بین برود.
استراحت و گذاشتن کمپرس سرد برای کاهش التهاب
تجویز داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن یا ناپروکسن.
بی حرکت کردن مفصل (آتلبندی)
از آنجایی که فعالیت داشتن و حرکت دادن مفصل مورد نظر میتواند باعث بزرگ شدن کیست شود، ممکن است بهتر باشد که این مفصل، توسط بریس یا آتل برای مدتی بیحرکت شود. با کوچک شدن کیست، از میزان فشار وارد شده به عصبها نیز کاسته میشود و درد ناشی از کیست بهبود مییابد. از استفادهی طولانی مدت از بریس یا آتل خودداری کنید چرا که موجب ضعیف شدن عضلات مربوطه در آن ناحیه میشود. ممکن است دکتر رئیس السادات برای درمان کیست گانگلیون، برای شما آتل یا اسپلینت مخصوص مچ یا انگشتان دست را تجویز کند.
آسپیراسیون کیست
یکی از روشهای تشخیصی برای کیست گانگلیون، بیرون کشیدن مایع درون کیست مچ دست با استفاده از سوزن است. در بسیاری از موارد (در حدود ۷۵ درصد) این کار باعث خالی شدن کامل کیست میشود و دیگر نیازی به اعمال درمانهای دیگر نیست.
تزریق هیدروکورتیزون در مفصل
داروهای کورتیکاستروئید معمولا برای درمان التهاب ناشی از بیماریهایی مانند روماتیسم یا کیست گانگلیون تجویز میشوند. داروهای کورتیکاستروئیدی که اغلب در این موارد تجویز میشوند، عبارتند از دگزامتازون، هیدروکورتیزون و پردنیزون.
جراحی
در این روش نیز کیست گانگلیون به کمک جراحی که توسط جراح ارتوپد انجام میشود، برداشته میشود. کیستهای گانگلیون که در پاها ایجاد میشوند، معمولا نیاز به جراحی دارند.