زندگینامه «پراید» + عکس

 خیلی‌ها می‌گویند پراید ایمن نیست، اما چقدر این حرف صحت دارد؟ این خودرو از کجا آمده و در کشورهایی که تولید شده چه وضعیتی داشته است؟ آیا پرایدهای جدید که با اسم‌های گوناگون تولید می‌شوند، ایمن هستند؟ این خودروها از نظر فنی چه تفاوت‌هایی با پراید اولیه دارند؟

برخی نقل قول‌ها حاکی از آن است که از آمار کشته شدگان در تصادفات رانندگی حدود ۱۵ درصد سهم خودرو پراید است. اگر فکر می‌کنید این عدد کوچکی است، اشتباه می‌کنید. این عدد رقمی بیش از دو هزار نفر در سال است. کدام زلزله در ایران را می‌شناسید که تعداد کشته شدگانش بیش از ۳۰ هزار نفر باشد.

همین نرخ بالای کشته‌شدگان بود که سازمان استاندارد را مجبور کرد که به شرکت سازنده فشار آورد تا پراید را اصلاح کند. شرکت سازنده هم می‌گوید از ابتدای سال ۹۰ این خودروها با اصلاحات جدید ایمن شده است.

در بین مردم پراید به خودرو پوست پیازی هم معروف شده اما این خودرو پوست پیازی چه زمان و چگونه وارد خیابان‌های ایران شد؟

اگر فکر می‌کنید پراید از کره آمده سخت در اشتباه هستید. اگر کمی اطلاعات خودرویی شما بیشتر است و فکر می‌کنید پراید در شرکت فورد تولید می‌شده کمی به واقعیت نزدیک شده‌اید ولی باز این همه حقیقت نیست.

پراید همان «مزدا ۱۲۱» است که ابتدا در ژاپن تولید شد ارتباط کاری فشرده مزدا و فورد سبب شد طی چند ماه مزدا ۱۲۱ با نام فورد فستیوا در آمریکای شمالی تولید شود. در آن زمان آمریکای شمالی، استرالیا و ژاپن بازارهای اصلی این خودرو ارزان قیمت دانشجویی بودند. آمریکا کشوری است که در آن بیشتر مردم از ۱۶ سالگی رانندگی می‌کنند و خیلی‌ها هم چندین ماشین دارند؛ البته داشتن یک خودرو صفر برای یک دانشجو کمی سخت است و شاید در دهه ۸۰ میلادی کمی رویایی بود اما فورد فستیوا در آن سال‌ها این رویا را به واقعیت تبدیل کرد.

فورد فستیوا در سال ۱۹۸۶ در آمریکا تولید می‌شد. ولی با وجود استقبال زیاد به دلیل ایراد سازمان امنیت بزرگراه‌های آمریکا جلوی تولید خودرو گرفته شد در آن سال این خودرو نا‌امن‌ترین خودرو آمریکا شناخته شد. تولید این خودرودر از سال ۱۹۸۷ از آمریکا به کیا موتورز رسید و تولید این خودرو در کشور کره و در کیا موتورز ادامه یافت.

در حالی که تازه کیا موتور شروع به تولید خودرو کرده بود، مزدا ۱۲۱ چهره جدیدی به خود گرفت تا کمی انتقاد ایمن نبودن از این مدل برداشته شود. تولید مزدا با این کد در سه مدل دیگر و تا سال ۲۰۰۲ ادامه یافت.

مدتی گذشت و بزرگترین معامله کیا موتورز در آن سال‌ها انجام گرفت و پراید از کره به ایران آمد اوایل دهه ۷۰ شمسی بود که پراید به ایران آمد و ظرف مدت ۲۰ سال کاملاً داخلی شد پس از آنکه تولید پراید در کره و در سال ۲۰۰۰ هزار پایان یافت و کیا ریو جایگزین این خودرو شد لیسانس این محصول هم کاملاً به سایپا رسید. این خودرو با وجود اینکه به ایران رسیده هنوز هم شرکت‌های کره‌ای از پرایدی که در ایران تولید می‌شود درآمد دارند و از این راه سالانه میلیون‌ها دلار پول بابت خدمات مهندسی به شرکت‌های کره‌ای می‌رسد.

مزدا خالق موتورهای پراید یا همان مزدا ۱۲۱ است. این شرکت یکی از قوی‌ترین شرکت‌های دنیا در زمینه طراحی موتور است. موتور پراید هم در چندین مدل و از حجم ۱٫۱ لیتری تا ۱٫۸ لیتری و از بازه قدرتی ۵۰ تا ۲۱۰ اسب بخاری را شامل می‌شود؛ البته مزدا ۱۲۱ مشابه پراید تنها از دو نمونه ۱٫۱ لیتری با نام b1 و ۱٫۳ لیتری با نام b3 استفاده کرده است.

هم‌اکنون اکثر پرایدهای تولیدی در ایران از موتور b3 استفاده می‌کنند ولی بیشتر موتورهای نسل b که در مدل‌های بعدی مزدا ۱۲۱ استفاده شده قابلیت نصب روی پراید ایرانی را هم دارد برخی جوان‌های عشق سرعت ایرانی هم با موتورهایی که از کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌خرند این خودرو را تقویت می‌کنند آنها از دبی موتورهای پرحجم‌تر و مجهز به توربوشارژ b مزدا را می‌آورند و بر روی خودرو نصب می‌کنند تا این خودرو را به یک قاتل خیابانی تبدیل کنند. فکر کنید با پراید ۲۰۰ کیلومتر سرعت بروید در این سرعت چه احساسی خواهید داشت؟

موتور پراید که به ایران آمد کاربراتوری بود در کاربراتور تلفیق سوخت و هوا مکانیکی انجام می‌شود این روش در سال ۱۹۸۶ در جهان رایج بود اما با پیشرفت علم رایانه و حاد شدن مشکل انرژی دیگر زمان مصرف‌های بالا به پایان آمد تمام خودروها در جهان انژکتوری شدند تا بوسیله رایانه از مصرف بالای آن‌ها جلوگیری شود ولی پراید تولیدی در ایران سال‌ها مقاومت کرد تا در سال ۱۳۸۲ به آرامی انژکتوری شدن پراید انجام شد شرکت‌های مختلفی مانند شرکت زیمنس آلمان در انژکتوری شدن پراید نقش داشتند.

تولید پراید قرار بود پس از خروج پیکان به آرامی متوقف شود و با ورود محصول تندر ۹۰، این خودرو جایگزین پراید و پیکان شود اما با توقف تولید پیکان و تأخیر در تولید تندر ۹۰، تیراژ پراید سرسام‌آور بالا رفت و به عدد سالانه بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه یعنی حدود نیمی از تولیدات صنعت خودرو ایران رسید پول پراید سود سرشاری را نصیب سهامداران کرد و سایپا را پس از شرکت‌های نفتی به عنوان یکی از قوی‌ترین شرکت‌های ایران بدل کرد. با افزایش تولید، کیفیت پراید دچار کاهش شد و میزان مرگ و میر با این خودرو هم افزایش یافت هیچ‌کس جلودار این قاتل خاموش نبود تا طی دو سال فشار برای توقف تولید این خودرو بالا گرفت و در نهایت در سال ۱۳۸۹ سایپا یا باید جلوی تولید این خودرو را می‌گرفت یا آن را اصلاح می‌کرد.

معلوم بود سایپا نمی‌تواند از گاو شیرده خود صرف نظر کند پس با صرف بیش از ۳۰ میلیون دلار گفتند که خودرو را اصلاح کرده‌اند این اصلاحات مورد تأیید مؤسسه استاندارد هم قرار گرفت.

شفیعی معاون آن زمان مهندسی سایپا گفته بود: با تغییرات انجام گرفته ایمنی پراید حتی از تیبا هم بالاتر رفته است. در پراید جدید داخل درها، کف خودرو، جلوی کابین با استفاده از گاردهایی و اضافه کردن ورقه‌های جدید فلزی، تقویت شده است بین کابین و کاپوت هم ورقه تقویت شده فلزی قرار گرفته که اجزایی مانند موتور دیگر به داخل کابین پراید وارد نشوند داخل داشبورد هم با یک سری لوله و گارد تقویت شده تا قطعات کاپوت وارد اتاق نشوند.

او در پاسخ به این سوال که این خودرو چند ستاره ایمنی اروپا را می‌گیرد؟ می‌گوید “نمی‌دانم؛ تست نکرده‌ایم چراکه این محصول را که نمی‌خواهیم وارد اروپا کنیم. با این همه این محصول استانداردهای ایمنی را پاس کرده و از مؤسسات معتبر تأیید گرفته است”.

او توضیح داده بود: بیش از ۳۰ میلیارد تومان بابت این کار خرج کرده‌ایم. تمام محصولات خانواده پراید از پلت‌فرم X100 استفاده می‌کنند که ایرادات مؤسسه استاندارد در آن حل شده است.

البته با توجه به فیلم‌هایی که سایپا از تست تصادف این خودرو نشان می‌داد، به نظر می‌رسد ایمنی این خودرو در حدود ۲ ستاره ایمنی اروپا باشد. در اروپا سه ستاره ایمنی نشان‌دهنده ایمنی متوسط و ۴ ستاره نشانه ایمنی خوب و ۵ ستاره نشانه ایمنی عالی است در ایران هم‌اکنون تندر ۹۰ دارای ۳ ستاره ایمنی، پژو ۲۰۶ دارای ۴ ستاره ایمنی و مگان دارای ۵ ستاره ایمنی است.

اینجا دقیقاً این سوال مطرح می‌شود چقدر سایپا روی این محصول سود می‌کند که با این همه خرج باز هم حاشیه سود مناسبی دارد در سال‌هایی که قیمت پراید ۸ میلیون تومان بود، بین مردم شایع بود که پراید برای سایپا سه میلیون تومان تمام می‌شود. در آن زمان احمد قلعه‌بانی مدیرعامل سابق سایپا گفته بود تولید پراید ۴٫۵ میلیون تومان برای سایپا هزینه دارد.

هم‌اکنون قیمت سایپا ۱۳۱ sx که نوع ایمن شده پراید با یک کیسه هواست، در بازار آزاد حدود ۲۰ میلیون تومان و در کارخانه حدود ۱۵ میلیون تومان قیمت دارد. البته هم‌اکنون به طور دقیق مشخص نیست قیمت تمام شده این محصول چقدر است، اما اگر نسبت سود به قیمت تمام شده این خودرو با همان نسبت قبل افزایش یافته باشد، هر دستگاه از این خودرو باید بیش از ۶ میلیون تومان سود داشته باشد.

با توجه به تولید کنونی پراید پیش‌بینی می‌شود در سال جاری در حدود ۳۰۰ هزار پراید تولید شود. حال اگر سود متوسط در هر دستگاه در مدل‌های مختلف را بیش از ۶ میلیون تومان بگیریم و اگر این عدد را به قیمت دلار آزاد چیزی در حدود دو هزار دلار در نظر بگیریم، آن وقت با این محاسبات، پراید سودی در حدود نیم میلیارد دلار در سال ۹۳ برای سایپا دارد.

حالا با توجه به این مقدار سود و با در نظر گرفتن این موضوع که سایپا فعلاً هیچ محصول جایگزینی برای پراید ندارد، به نظر می‌رسد این خودرو همچنان به زندگی خود تا سال‌ها ادامه خواهد داد.