کاری برتر از سفر دور زمین برای کسب روزی!
گاهی افراد مفهوم عدالت را در کنار تساوی می آورند و گمان می کنند تساوی یعنی عدالت حال آنکه همیشه چنین نیست و گاهی تساوی عین بی عدالتی است! عدالت غیر از تساوی است. عدالت همیشه ارزش است ولی تساوی در برخی اوقات. برای نمونه اگر پزشکی برای همه بیماران یک نوع دارو تجویز کند یا معلمی به همه دانش آموزها یک نمره بدهد این تساوی هست ولی عدالت نیست! عدالت می گوید به هرکسی باید مطابق لیاقتش داد حتی اگر تساوی نبود. تفاوت گذاشتن به سبب لیاقت و تلاش عدالت است ولی تبعیض خیر. تبعیض یعنی بی دلیل یا بر اساس دلایل واهی کسی را بر دیگران برتری دهیم.
در آیه ۳۲ سوره نساء ضمن اشاره به این موضوع می فرماید:
«وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلى بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیماً.»
«و آنچه را که خداوند سبب برترى بعضى از شما بر بعضى دیگر قرار داده آرزو نکنید. براى مردان از آنچه بدست آوردهاند بهرهاى است و براى زنان نیز از آنچه کسب کردهاند بهرهاى مىباشد و (به جاى آرزو و حسادت) از فضل خداوند بخواهید، که خداوند به هر چیزى داناست.»
***
سه نکته:
* اسرار نهفته در خصوص اختلاف انسان ها با یکدیگر
در شان نزول آیه آمده که تفاوت ارث زن و مرد براى جمعى از مسلمانان به صورت یک سؤال در آمده بود کما اینکه در یادداشت های قبلی در خصوص ارث مشاهده شد که هنوز سوالات اینچنینی در ذهن برخی وجود دارد. هرچند به این سوال در جای خودش پاسخ داده شد لکن آیه فوق مى گوید: “تفاوتهایى را که خداوند براى بعضى از شما نسبت به بعض دیگر قائل شده هرگز آرزو نکنید” زیرا این تفاوتها هرکدام اسرارى دارد که از شما پوشیده و پنهان است چه تفاوتهایى که از نظر آفرینش و جنسیت و صفات جسمى و روحى دارید و پایه نظام اجتماعى شماست و چه تفاوتهایى که از نظر حقوقى به خاطر موقعیت هاى مختلف همانند ارث قرار داده شده است، تمام این تفاوتها بر طبق عدالت و قانون الهى مىباشد و اگر غیر از آن مصلحت بود براى شما قائل مى شد، بنابراین آرزوى تغییر آنها یک نوع مخالفت با مشیت پروردگار که عین حق و عدالت است مى باشد.
** زنان آرزوی مرد بودن نکنند و بالعکس!
یک نکته را هم نباید از یاد برد که آیه فوق اشاره به تفاوت های حقیقی و ذاتی دارد نه تفاوت های ساخته دست بشر. مانند آن چیزی که استعمارگران عالم با استثمار افراد بدنبال آن هستند و با ایجاد اختلاف طبقاتی به منافع خود می رسند. آیه می فرماید آنچه خدا به شما داده آرزوی تغییرش را نکنید مثلا زنان آرزو مرد بودن و بالعکس نکنند. البته این تفاوت جنسیت نباید سبب شود که یکى از این دو جنس حقوق را پایمال کند و آنها که آیه را دستاویز براى ادامه تبعیضات نارواى اجتماعى پنداشته اند سخت در اشتباهند.
*** کاری برتر از سفر دور زمین برای کسب روزی!
خداوند می فرماید بجای آرزو کردن اینگونه تفاوت ها از فضل خدا درخواست کنید.
حسین بن مسلم می گوید به امام باقر علیه السلام عرض کردم: فدایت شوم! مردم می گویند خواب بعد از طلوع فجر مکروه است چون روزی انسان ها در آن وقت تقسیم می شود آیا چنین است؟ حضرت فرمود: «روزی انسان ها تعیین و تقسیم شده ولی خداوند دارای فضل و زیادی است که بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب آن باقیمانده را تقسیم می کند همانگونه که در قرآن فرمود: “از خدا درخواست کنید فضلش را.” سپس فرمود: یاد و ذکر خدا بعد از طلوع فجر در طلب روزی رساتر و بهتر از سیر در زمین به منظور تجارت یا سفر در جستجوی روزی است.» (تفسیر برهان و تفسیر عیاشی ذیل آیه ۳۲ سوره نساء)