عقیم سازی زنان کارتن خواب ایرانی منتفی شد
مسوولان مراکز گذری کاهش آسیب اعتیاد و تیم‌های سیار خدمات‌رسانی به معتادان کارتن‌خواب، از هراس جدیدی می‌گویند؛ هراسی که البته ماهیتش چندان جدید نیست اما به تازگی مختصاتش رو به افزایش است.
بارداری زنان کارتن‌خواب در چند سال اخیر به یک معضل برای این زنان که خود را از بسیاری خدمات حمایتی و درمانی محروم کرده‌اند، تبدیل شده است. مشاهدات فعالان مقابله با اعتیاد حکایت از آن دارد که این زنان، نه تنها پیش از بارداری، به دلیل شرایط زیستی خود در معرض آسیب‌های جسمی بی‌شمار هستند، بلکه وقتی در مسیر تامین مواد مصرفی‌شان، باردار می‌شوند هم، از ترس عواقب قضایی، نه‌تنها به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند بلکه بیشتر و بیشتر سعی در پنهان شدن و پنهان ماندن دارند و در حالی که هیچ اطلاعی از احتمال آلودگی خود به اچ‌‌آی‌وی ایدز ندارند، در پنهانی‌ترین گوشه‌های شهر، نوزاد معتاد خود را به دنیا می‌آورند در حالی که زایمان طبیعی – درصورت ابتلای این زنان به ایدز – سریع‌ترین راه انتقال ویروس و آلودگی نوزاد به ایدز خواهد بود. در حالی که شهرداری تهران پیش‌بینی کرده تعداد کارتن‌خواب‌های پایتخت، حدود ٢٠ هزار نفر باشد، محسن روشن پژوه، مدیرکل دفتر پیشگیری از اعتیاد سازمان بهزیستی کشور اعلام می‌کند که ١٠ الی ١۵ درصد از این افراد و حدود ٣ هزار نفر، زنان هستند.
رضا جهانگیری‌فر، معاون خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران هم گزارش داده که ٣ درصد از زنان کارتن‌خواب تهران و حدود ٩٠ نفر، باردار هستند. در حالی که مرگ مادران باردار کارتن‌خواب یا نوزادان‌شان به دلیل زایمان اغلب این زنان در محیط غیربهداشتی، الفبای تقدیر محتوم آنهاست، وزارت بهداشت در آخرین گزارش خود از علل مرگ مادر و کودک طی سال ١٣٩٣ اعلام کرده است: «از ٢٩٣ مرگ مادر در قبال یک میلیون و ۵۴٠ هزار تولد زنده در سال ٩٣، ۶٢ درصد مرگ‌ها به علت نداشتن مراقبت‌های پیش از بارداری بوده و ۵ درصد مادران هم به علت اعتیاد فوت کرده‌اند.»
با این حال، سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت در گفت‌وگویی که با «اعتماد» دارد، ضمن ابراز تاثر برای محرومیت و گرفتاری‌های زنان کارتن‌خواب، عقیم‌سازی آنها را قاطعانه منتفی دانسته و تاکید می‌کند که این زنان و فرزندان‌شان باید مورد حمایت قرار بگیرند نه اینکه از زندگی و دنبال کردن سرنوشت نامعلوم خود محروم شوند.
پروتکل درمان اعتیاد مادران امسال اجرایی میشود
احمد حاجبی، مدیر کل سلامت روان وزارت بهداشت از اجرای پروتکل درمان اعتیاد مادران باردار از امسال خبر می‌دهد؛ پروتکلی که اگرچه اجرای آن باز هم مانع تولد نوزادان معتاد نخواهد شد اما به گفته حاجبی می‌تواند عوارض اعتیاد را در این نوزادان به حداقل برساند.
«درمان اعتیاد در دوران بارداری نیازمند رویکرد خاصی است و توانمندسازی پزشکان می‌تواند اجرای موفقیت‌آمیز این پروتکل را رقم بزند. البته در این پروتکل، ممانعت از انتقال اعتیاد مادر به نوزاد مدنظر نبوده و قطعا، نوزاد به دلیل ارتباط خونی با مادر، معتاد متولد میشود و حتی در اوایل تولد، علایم ترک خواهد داشت که البته این علایم، قابل کنترل و درمان است اما درمان‌های جایگزین برای مادران معتاد، عوارض اعتیاد برای جنین را کاهش داده و مادر هم با عوارض کمتری بارداری خود را به پایان می‌رساند.»
کاهش باروری گزینه وزارت بهداشت نیست
دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت، از سه سال قبل و در راستای اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت، کاهش باروری را از فهرست برنامه‌های خود خارج کرده است. مسوولان این دفتر علاقه‌ای ندارند که حتی در مورد محدودسازی باروری در افراد با رفتارهای پرخطر – زنان و مردان معتاد و با روابط جنسی غیر ایمن و کارتن‌خواب – حرفی بزنند و حمایت مستقیمی از محدودسازی فرزندآوری در این افراد ندارند اما از سال گذشته دستورالعمل پیشگیری از انتقال اچ‌‌ای‌وی ایدز از مادران باردار به نوزادان در ١۵ استان کشور به اجرا درآمده و عباس صداقت، رییس اداره ایدز وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «اعتماد» خبر می‌دهد که در ١٢ دانشگاه علوم پزشکی کشور، کارگاه‌های تربیت مربی در حال برگزاری است و دانشجویان این کارگاه‌ها مامور به ارایه مشاوره‌های ویژه برای زنان در معرض آسیب، معتادان تزریقی و همسران آنها خواهند بود ضمن آنکه تاکید مسوولان وزارت بهداشت بر ارایه آموزش‌های کاربردی و تقویت مشاوره‌ها با هدف بارداری سالم و تولد نوزاد سالم است.
صداقت می‌گوید که انتقال ایدز از مادر به نوزاد در ایران رقم بالایی ندارد اما تاکید می‌کند که نگرانی از بارداری یک مادر معتاد، صرفا به دلیل تولد یک نوزاد معتاد نیست بلکه اعتیاد مادر می‌تواند به تولد نوزادی با ناهنجاری‌های مادرزادی فراوان منجر شود. «آخرین برآورد ما برای سال ٩٢، کمتر از ٣ درصد تولد نوزاد آلوده به اچ‌ای وی بوده اما با توجه به اینکه انتقال ایدز از طریق روابط محافظت نشده و تعداد زنان مبتلا به ایدز افزایش داشته، باید برای پیشگیری از افزایش بارداری‌های پرخطر و انتقال ایدز از مادر به نوزاد، پیش‌آگهی کنیم چون رقم اندک موارد انتقال ایدز از مادر به نوزاد می‌تواند این تفکر را به ذهن برخی متبادر کند که اولویتی برای اقدامات پیشگیرانه قایل نشوند.»
چرا عقیم کنیم؟
سازمان بهزیستی کشور هم در مخالفت با عقیم‌سازی زنان کارتن‌خواب، نگاهی همسو با وزارت بهداشت دارد. مجید رضا‌زاده؛ رییس مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با «اعتماد» در توجیه این مخالفت می‌گوید: «چرا یک زن معتاد باید عقیم شود؟ او امروز معتاد است اما شاید شش ماه یا یک سال دیگر اعتیاد خود را ترک و درمان کرد و به جامعه و خانواده بازگشت و تمایل به بارداری و فرزندآوری داشت. ما امروز وسایل پیشگیری از بارداری در اختیار کارتن‌خواب‌ها و معتادان پرخطر می‌گذاریم تا به طور موقت از بارداری پیشگیری کنند. واقعیت این است که این افراد، روابط جنسی نا ایمن و پرخطر و متعدد و با افراد غیر همسرشان دارند که باید از بارداری پیشگیری کنند و هیچ کس هم مایل نیست که آنها در چنین شرایطی باردار و صاحب فرزند شوند.»
منبع: اعتماد