علت عذاب امت های پیشین / کثرت گناه و گناهکار بهانه سکوت دانشمندان نشود
در آیه ۶۲ از سوره مائده خداوند متعال به مذمت مردمی که به سوی گناه و اموال حرام روی آورده اند می پردازد و سپس در آیه بعدی دانشمندان و افراد آگاهی که مردم و جامعه را از این اعمال ناشایست منع نمی کنند توبیخ می نماید.
لکن یک تفاوت عمده در این دو توبیخ وجود دارد. در قبال مردم گناهکار می فرماید: “یعملون”، اما درباره دانشمندان از تعبیر “یصنعون” استفاده می کند. یصنعون از ماده “صُنع” به معنی کارهایی است که با دقت و برنامه و مهارت انجام شود ولی یعملون از ریشه “عمل” به هر کاری گفته می شود چه با دقت باشد یا بی دقت و بدون برنامه. همین تفاوت در نوع توبیخ نشان می دهد گناه افراد عالم و آگاه و دانشمندان بیشتر است زیرا اگر مردم عادی و عوام کار غلطی را مرتکب شوند بخشی از آن به دلیل نادانی و جهل است ولی فرد مطلع و دانا که به وظیفه خود عمل نمی کند با علم و آگاهی به خطایش این اشتباه را انجام می دهد و به همین دلیل مجازات عالم از جاهل سنگینتر و سختتر است!
در آیه ۶۳ سوره مائده می خوانیم:
«لَوْلاَ یَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِیُّونَ وَالأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الإِثْمَ وَأَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ.»
« چرا علماى ربّانى و دانشمندان دینى (از یهود و نصارى) آنها را از گفتار گناه آلود و خوردن حرام نهى نمى کنند؟! بسیار زشت است آنچه پیوسته انجام مى دهند.»
***
سه نکته:
* کثرت گناهکار و تنوع در گناه بهانه سکوت دانشمندان نشود
هرچند آیه فوق در توبیخ برخی علمای مسیحی (ربّانیون) و یهود (احبار) است ولی شامل هر عالمی در طول تاریخ می شود که نسبت به وضع جامعه خود بی تفاوت باشد. ضمن اینکه نباید گمان کنیم مقصود از علما فقط عده خاصی از دانشمندان هستند بلکه شامل هر فرد آگاهی می شود. مثلا وقتی شما می دانید فرزندتان یا فلان جوان راه خطایی می رود، یا در اداره همکارتان در حال اشتباه یا خطا در کارش است که منجر به فساد و رشوه می شود در حقیقت شما نسبت به این موضوع عالم هستید و باید امر به معروف و نهی از منکر کنید.
تظاهر به گناه، کثرت گناهکار، سرعت در گناه، تنوّع در گناه و عواملی از این قبیل هیچکدام بهانه ای برای سکوت نیست.
** علت عذاب امت های پیشین
امیرمومنان علی (ع) در اواخر خطبه قاصعه می فرماید:
«فان الله سبحانه لم یلعن القرن الماضى بین ایدیکم الا لترکهم الامر بالمعروف و النهى عن المنکر فلعن السفهاء لرکوب المعاصى و الحکماء لترک التناهى.»
«خداوند متعال مردم قرون پیشین را از رحمت خود دور نساخت مگر بخاطر اینکه امر به معروف و نهى از منکر را ترک گفتند، عوام را به خاطر ارتکاب گناه و دانشمندان را به خاطر ترک نهى از منکر مورد لعن خود قرار داد و از رحمت خویش دور ساخت.» (خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه)
*** ۱۰ اثر سوء لقمه حرام
هم در این آیه و هم در آیه گذشته به موضوع لقمه و مال حرام اشاره می نماید و در این رابطه دو گروه را توبیخ می کند، هم عوام و هم دانشمندان. لقمه حرام آثار سوء فراوانی دارد و تاسف بار این است که این آثار را در حالی روی ما می گذارد که تدریجی است و متوجه آن نمی شویم. مطابق روایات لقمه حرام:
۱- تاریکی قلب و دل می آورد.
۲- باعث عدم استجابت دعا می شود.
۳- آتش دوزخ را به همراه دارد.
۴- مانع رسیدن به سعادت و توفیق می شود.
۵- باعث عدم قبولی واجبات و مستحبات است.
۶- باعث گلایه زن و فرزند در روز قیامت است.
۷- درد و رنج جسمی می آورد.
۸- در اولاد اثر سوء دارد.
۹- درهای حکمت را بر دل می بندد.
۱۰- و دین را تباه می کند.