شام غریبانی که با اختلاط زنان و مردان “رنگ ابتذال” گرفت

شام غریبان در فرهنگ عزاداران حسینی (ع )به شام عاشورا اتلاق می گردد که به مرور زمان سبک و سیاقی متفاوت نسبت به روزهای دیگر را در عزاداری ها به خود اختصاص داده است. شام غریبان، شاید به نوعی یکی از سخت ترین اتفاقات تاریخی در قیام عاشورا باشد. شبی که در کربلا همراه با وقایعی جانسوز از قبیل شهادت تعدادی از اطفال حرم، سوختن خیمه های حسینی و وقایع جانسوز دیگری که سنگینی آن دلها را مالامال از درد و اندوه می سازد همراه شده است.

اما نباید فراموش کرد که در تمامی این وقایع توجه مخدرات حرم و همچنین یاران حضرت اباعبدالله (ع) به ارزش های دینی و اسلامی به چشم می خورد. به عبارت دیگر شاید عمق فاجعه کربلا و تفاوت آن با مصیبت های عظیم دیگر در عالم همین نکته باشد که این فاجعه برای بزرگمردی به وقوع می پیوندد که از نظر جایگاه معنوی در عالی ترین درجه انسانیت قرار داشته است. با این وجود در برخی مراسم های عزاداری و در این مجال در شام غریبان شاید یکی از بزرگترین مصائبی که به چشم می خورد بی توجهی به اصول و ارزش های دینی است که جای خالی آن در گوشه و کنار شهر به وفور به چشم می خورد.

فرهنگ عزاداری هایی که در شام غریبان گاه رنگ و بویی متفاوت از عزاداری پیدا می کند و به فرصتی برای اختلاط دختر و پسر و حتی گرفتن تصاویر یادگاری از این اتفاق تبدیل می شود. تعریف جایگاه هایی برای روشن کردن شمع که در برخی مواقع نمی توان حتی تصویری ضعیف از واقعه عاشورا را در ذهن مجسم ساخت. فاصله گرفتن فرهنگ های عاشورا با فرهنگ هایی ساختگی گاهی آنچنان متغیر می شود که برای درک آن فضا شاید نیاز به سالها فرهنگ سازی باشد.

در سال هایی نه چندان دور نیز در یکی از میادین شهر تهران (میدان محسنی) در شام غریبان تجمعی برگزار شد که خشم عزاداران را برانگیخت و لزوم توجه جدی به فرهنگ سازی های اینچنینی را دوچندان نمود. با این اوصاف موارد زیر را می توان در چند جمله نسبت به این اتفاقات پیاده سازی نمود:

۱- آیین عزاداری اهل بیت علیهم السلام از دیرباز مورد توجه اهل بیت علیهم السلام بوده است و بر همین اساس همه ساله از شور و جایگاه بیشتری نسبت به سال های قبل برخوردار می شود. زنده نگه داشتن قیام عاشورا و برگزاری آیین عزاداری باعث اعتلای روحی و فکری جامعه خواهد شد. اما این امر تا زمانی چنین اثری را خواهد داشت که بر مدار اخلاق طی طریق نماید. عزادارانی که به صورت مختلط و با عدم رعایت موازین شرعی و اخلاقی عزاداری می کنند، شرایط را برای سوء استفاده دشمنان از یک طرف و از طرفی بی توجهی به عمق نهضت عاشورا فراهم خواهند کرد.

۲- شاید مؤثرترین راهکار، ایجاد بسترهای فرهنگی برای آیین عزاداری می باشد. ترویج درست ترین سبک های عزاداری و اشاعه آن در سطح کشور به مرور زمان شرایط را برای افزایش بهره مندی از ایام عزاداری در سطح جامعه فراهم می سازد. برخوردهای صرفاٌ سلبی و قهری با فرهنگ های نادرست در هر زمینه فرهنگی نمی تواند اثرات دراز مدت و مانایی را در بافت فرهنگی جامعه به یادگار بگذارد. آنچه باعث تغییر ساختار فرهنگی در هر جامعه ای می گردد فرهنگ سازی صحیح با ایجاد جذابیت ها و تبلیغات لازم می باشد.

۳- بی توجهی به شکل عزاداری و بی تفاوت بودن نسبت به سبک و سیاق های رایج عزاداری به مرور زمان اسباب انحراف را فراهم می کند که گاه بازگشت از شرایط سابق را دشوار می سازد. به بیان دیگر چه بسا حضور با بدترین شکل حجاب و آرایش های غلیظ در مراسمی همچون شام غریبان به مرور به امری غیرفرهنگی تبدیل شود که به دلیل کوتاهی در امر به معروف و نهی از منکر (که یکی از فلسفه های قیام حسینی معرفی شده است) به شکلی نهادینه در مراسم های سال های آتی نیز صورت پذیرد. چیزی که از آن در فرهنگ اسلامی به بدعت گذاری نامگذاری شده است.

در یک جمع بندی به نظر می رسد هرچند در گذر زمان حفظ آیین عزاداری و سبک و سیاق حقیقی آن توسط شیفتگان اهل بیت علیهم السلام محافظت شده است، اما لزوم توجه مردم نهاد به فرهنگ عاشورا و ترویج غیر حکومتی فرهنگ عاشورا در بین تکایا و محافل عزاداری توسط خود عزادارن به مرور زمان می تواند به تقویت ساختار اصیل عزاداری اهل بیت (ع) بیانجامد. موضوعاتی همچون اقامه نماز اول وقت در ظهر عاشورا، حضور باحجاب و شئون اخلاقی در دسته جات عزاداری، احترام به خیمه عزاداری و موضوعات فراوانی که هر کدام در جای خود بررسی و تحقیق می طلبد./ فرهنگ‌نیوز