از بازار کار چه خبر ؟ / شغل های سرکاری!
خیلی ها می گویند که پیدا کردن کار آسان است اما جوانان امروز اهل کار نیستند. جوانان امروز اما حرف دیگری برای گفتن دارند. آنها دلشان شغلی می خواهد که متناسب با تحصیلاتشان باشد و در کنار آن پول خوبی هم به جیب بزنند. اشتغال و بیکاری همیشه برای همه دولت ها در تمام زمان ها و در تمام کشورها اولویت اصلی بوده و هست و شاید در شرایط اقتصادی امروز بیکاری دغدغه آینده جهانی باشد.
نحوه کاریابی در هر کشوری متفاوت است و کارجویان سعی می کنند از روش‌های معمول موجود در کشور خود به سمت اشتغال حرکت کنند. این روش ها ممکن است کاملا سیستماتیک و قانونی باشد و یا کاملا غیرقانونی. براساس آنچه که مرکز آمار ایران از نرخ بیکاری و اشتغال در کشور گزارش کرده، نرخ بیکاری در بهار سال جاری به ۱۰.۸ درصد رسیده است. به عبارتی تعداد بیکاران کشور معادل ۲ میلیون و ۶۴۷ هزار و ۲۳۳ نفر است که از این تعداد تعداد یک میلیون و ۸۲۲ هزار و ۳۸ نفر را مردان و ۸۲۵ هزار و ۱۹۴ نفر را زنان تشکیل داده اند. با وجود تدابیر دولت امید برای بازگرداندن امید به اشتغال در بین جوانان کارشناسان اقتصادی می گویند با توجه وضعیت بازار کار و بیکاری فارغ التحصیلان، شرایط تک رقمی کردن نرخ بیکاری ظرف دو سال آینده وجود ندارد. بیکاری فارغ التحصیلان اما عاملی است که وضعیت اشتغالزایی را بحرانی تر می کند. براساس گزارش مرکز آمار، وضعیت اشتغال در سال۹۲ حاکی از آن بوده که در این مدت ۲۳,۱ میلیون نفر از جمعیت فعال کشور شاغل بوده اند و نرخ بیکاری در این مدت حدود ۱۰,۷ درصد به ثبت رسیده است. در همین سال حدود ۵,۹میلیون نفر جمعیت دارای تحصیلات عالی یا در حال تحصیل را مردانی تشکیل داده اند که ۲,۳ میلیون نفر (۳۹,۰ درصد) از آنان با بیکاری دست و پنجه نرم کرده اند. همچنین حدود ۵,۱ میلیون نفر جمعیت دارای تحصیلات عالی یا در حال تحصیل به زنانی اختصاص داشته که حدود ۳,۴ میلیون نفر برابر با ۶۵,۶ درصد غیر فعال بوده اند.
بنگاه های کاریابی از چه زمانی و چگونه شکل گرفتند؟
مطالعه بازار کار ایران در دهه های اخیر نشان می دهد از بین رفتن تعادل در عرضه و تقاضای نیروی کار و هجوم یکباره صدها هزار جوان برای کار باعث خروج نحوه شغل یابی از روش های معمول خود نیز شده است. به بیان دیگر، با وجود برگزاری آزمون ها و گزینش های مختلف از سوی بنگاه های نیروپذیر، اما کارجویان ایرانی برای تصاحب یک فرصت شغلی چندان به این روش امیدوار نیستند. جوانان اغلب تحصیل کرده ایرانی در شرایط امروز بازار کار مجبورند برای جلب توجه کارفرمایان، تا حدود زیادی از روش های غیرمعمول به دنبال کسب یک فرصت شغلی باشند. به بیان ساده تر، در شرایط نامتعادل بازار کار و وجود بحران بیکاری برای فارغ التحصیلان دانشگاهی، کارجویان تلاش می کنند از ابزارهای جدیدی برای کاریابی استفاده کنند. بنگاه های کاریابی یکی ابزارهای جدید یافتن شغل در ایران هستند.
با نگاهی به تاریخچه وزارتخانه می تواند دید که کاریابی و بنگاه های کاریابی عمری طولانی تر از چند سال اخیر دارند. واژه کاریابی را می توان نخستین بار در سال ۱۳۲۸ در تشکیلات وزارتخانه کار جست و جو کرد که در آن زمان اداره امور اتحادیه های کاریابی در کنار سایر واحدهای سازمانی به کار مشغول بود. پس از آن در سال ۱۳۴۵ اداره کل مشاغل و کاریابی زیر نظر معاونت کار، هویت مستقلی یافت و اشتغال و کاریابی در کانون توجه اقدام های وزارت کار و امور اجتماعی قرار گرفت. در سال ۱۳۴۸ اداره کل مشاغل و کاریابی تبدیل به اداره کل اشتغال شد و به عنوان اداره کلی از معاونت نیروی انسانی فعالیت خود را آغاز کرد. با پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی اما این مراکز به صورت واحدی وابسته به اداره های کل کار و امور اجتماعی درآمد و تحت نظارت مدیرکل این اداره ها تنها در ثبت نام از متقاضیان کار فعالیت می کرد تا اینکه طرح خصوصی سازی بنگاه های کاریابی در سال ۷۹ در قانون برنامه سوم توسط هیات وزیران پیش بینی شد و سرانجام در سال ۱۳۸۰ بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت کشور به صورت رسمی بنگاه های خصوصی کاریابی کار خود را آغاز کردند تا جایگزینی برای بنگاه های کاریابی دولتی باشند. اما هر چقدر بحران بیکاری در کشور شدت گرفت حضور این بنگاه های اقتصادی پر رنگ تر شد تا اینکه بنگاه های غیر قانونی کاریابی هم برای رفع این مشکل عمومی دست به کار شدند.
شغل هایی که هیچ وقت نمی آیند
می گوید بارها شده که فرم استخدام پر کرده. گاهی حضوری و گاهی اینترنتی. گاهی در شرکت‌های خصوصی و گاهی در سازمان های دولتی اما خبری از هیچ کدامشان نشده. حتی بارها در سایت وزارت کار رزومه پر کرده اما هیچ کدامشان دردی از بیکاری اش دوا نکرده اند. این اواخر دست به دامان صفحه کاریابی روزنامه ها شده اما تنها چیزی که از آنها عایدش شده چند کلامی صحبت با کارفرما و شنیدن این جمله بوده: «بروید حتما با شما تماس خواهیم گرفت» حالا اما راه دیگری یافته که آن هم نتیجه مطلوبی برایش نداشته، ثبت نام در بنگاه های کاریابی. محمد یکی از کسانی است که کاریابی را در این بنگاه ها تجربه کرده و حالا نگاهی منفی به این روش یافتن کار دارد. او درباره نحوه کاریابی در این بنگاه ها می گوید: «در اصل روش کار این بنگاه ها در چند مرحله خلاصه می شود.
اول کارفرما اعلام می کند که به یک کارمند یا کارگر نیاز دارد. پس از آن مسئول موسسه کاریابی با افراد مناسبی که در این بنگاه برای یافتن شغل ثبت نام کرده اند تماس می گیرد و اعلام می کند که چنین شرکتی به چنین کارمند یا کارگری نیاز دارد اما تا دو یا سه ماه حقوق به او تعلق نمی‌گیرد. شخص که دنبال کار می‌گردد ناچارا قبول می کند. در این چند ماه که فرد به کار مشغول است، حقوق او بین کارفرما و موسسه کاریابی تقسیم می شود. اما در مرحله آخر پس از اینکه کار شرکت با فرد تمام شد اعلام می کند که ما دیگر به شما نیاز نداریم. در اصل بنگاه های کاریابی چرخه ای را برای رسیدن به پول بین خود و شرکت‌ها بوجود می آورند و در این میان تنها این فرد بیکار است که سرش بی کلاه می ماند و در آخر می بیند که از او سوء استفاده شده است.»
وقتی هزینه مشاوره ۱۳ هزار تومانی ۲۰۰ هزار تومان می شود
افراد زیادی کم و بیش این سخنان را تایید می کنند و حتی بیان می کنند که به بنگاه های کاریابی برای ثبت نام اولیه و مشاوره شغلی ۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان پرداخت کرده اند و در آخر سرنوشتشان به همان سرنوشت محمد بدل شده است. هرچند نمی توان این گفته ها را به تمام بنگاه های کاریابی در کشور تعمیم داد اما این گفته ها بخشی از حقایقی است که در بازار داغ یافتن کار در کشور به وقوع می پیوندد. براساس تماس خبرنگار روزنامه «ابتکار» با یکی از این بنگاه های مجاز می توان بخشی از این ادعا را ثابت کرد. براساس آنچه که مشاور تلفنی بنگاه کاریابی خیابان فاطمی بیان می کند: هزینه مشاوره و ثبت نام در این بنگاه ۱۳ هزار تومان است که در صورت انصراف به شما بازگردانده نمی شود و در صورت یافتن کار نصف حقوق اولیه به بنگاه کاریابی تعلق می گیرد. اما نکته جالب اینجاست که در صورتی که شما به اشتغال در حرفه ای متناسب با رشته خود تمایل داشته باشید باید در لیست انتظار باقی بمانید و هیج تضمینی برای این وجود ندارد که آیا در طور یک سال شغل یا حرفه ای خواهید داشت یا خیر.
۶۶ بنگاه قانونی در تهران
براساس آنچه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سایت خود منتشر کرده، این وزارتخانه لیست بنگاه های کاریابی مجاز را برای ۳۱ استان کشور اعلام کرده است. در این لیست تهران ۶۶ بنگاه کاریابی دارد که در سراسر شهر پراکنده هستند. براساس آنچه که در قوانین و مصوبات این بنگاه های خصوصی آمده است: حق الزحمه ثبت نام به همراه مشاوره شغلی در موسسات کاریابی داخلی برابر با ۱۳ هزار تومان و برای مشاوره شغلی در موسسات کاریابی خارجی مبلغ ۲۰ هزار تومان در نظر گرفته است.
شرایط بنگاه های کاریابی قانونی به نفع خود، نه به نفع جوینده کار
حق الزحمه کاریابی بابت بکارگماری جوینده کار در داخل کشور برای قراردادهای یکـساله برابر پنجاه درصد حداقل دستمزد اعلام شده توسط شورای عالی کار در همان سال است. یعنی اگر حداقل دستمزد ۷۱۲۴۲۵ تومان باشد در ماه اول فرد باید حدود ۴۰۰ تومان از مبلغ دستمزد خود را به بنگاه کاریابی بپردازد و اگر دستمزد اعلام شده بیش از حداقل دستمزد وزارت کار باشد فرد باید ۷۰ درصد از حقوق خود را به بنگاه پرداخت کند. البته اگر قرارداد کار تا سقف یکسال تمدید شود بنگاه کاریابی می تواند نسبت بـه اخـذ حق الزحمه خود از بکارگمارده اقدام کند و حتی این اجازه را دارد که به منظور وصول حق الزحمه خود در زمان معرفی از جوینده کار تضمین و تامین لازم را در قالب سفته اخذ کند. در شرایطی که موسسات غیر قانونی کاریابی در کشور در حال جولان دادن از و سرمایه عظیمی از این راه به جیب می زنند، قائم مقام وزیر کار در امور بین‌الملل اعلام کرده است که باید زمینه ورود بنگاه‌های کاریابی قانونی طوری فراهم شود که بنگاه‌های کاریابی غیرقانونی نتوانند به کار خود ادامه دهند. این اظهارنظر در حالی است که به غیر از عدم نظارت و دریافت مبالغ کلان از سوی مراکز کاریابی تفاوت فاحشی در نحوه مقررات و تضمین شغلی بین موسسات کاریابی قانونی و غیر قانونی وجود ندارد. با این حال باید دید که سرنوشت اشتغال و بنگاه های اقتصادی به کجا می کشد.