ده ونک کجاست؟ ماجرای خانه های ده ونک و دانشگاه الزهرا چیست؟

منطقه ونک یکی از مناطق قدیمی و اصیل شمال تهران است. در دهه‌ی بیست شمسی، آلمان‌ها یک کارخانه ماسک سازی در این منطقه برپا کردند. ده از شهر دور بود و برای کارگرهای کارخانه در اطراف همان جا خانه‌های کارگری ساخت. بعد از رفتن آلمان‌ها، وزارت راه مالک آن کارخانه شد و کارگرها کار و سکونت‌شان را ادامه دادند. کسی هم به خانه‌ها کاری نداشت. در دوره‌ای به کارگرها گفتند خانه‌ها به شرط تملیک برای خودتان و مقداری از حقوق‌شان کم شد. کم‌کم ساکنان هم به بازسازی خانه‌ها پرداختند ولی در روند واگذاری، بین سازمان‌های دولتی اختلاف بود و این اختلاف تا ابتدای انقلاب ادامه داشت.

بعد از انقلاب هم این ماجراها و اختلافات حقوقی ادامه پیدا کرد. ولی حتی قبض آب و برق هم برای ساکنان صادر می‌‌شد. هرچند اوایل انقلاب به بعضی‌ها گفتند پولی برای سند بدهند و مالک خانه‌ها شوند که به خاطر هزینه‌ی بالا، فقط تعداد کمی از ساکنین سند گرفتند.

این ماجرا تا سال ۱۳۸۱ ادامه داشت. آن سال‌ها زمین‌ کارخانه به دانشگاه الزهرا واگذار شد. دانشگاه از همان اول مدعی شد که زمین‌های اطراف که شامل این خانه‌ها هم می‌شود هم جزو املاک دانشگاه است و شکایت و شکایت‌کشی شروع شد تا اینکه بالاخره در ۲۷ مرداد ۱۳۹۷ دانشگاه توانست حکم قطعی تخریب خانه‌ها را بگیرد.

مردم هیچ وقت فکر نمی‌کردند کار به اینجا بکشد. در این بین چندتایی خانه را هم خراب کردند. با حضور گروه‌های دانشجویی و چند سلبریتی اینستاگرامی ماجرای تخریب دچار اختلال شد و در حد همان چند خانه ماند. ولی در حکم و همت دانشگاه برای تخریب خدشه‌ای وارد نشد. حتی فشارهای قانونی به فشارهای رسانه‌ای تبدیل شد.

این منطقه از شمال به بزرگراه نیایش، از جنوب به بزرگراه همت و شهرک ولفجر (قسمت شمالی محله امیرآباد)، از شرق به محله ونک و از سوی غرب به بزرگراه چمران و محله شهرک غرب و سعادت آباد محدود می‌شود. این محله از محله‌هایی است که هنوز حالت قدیمی خود را حفظ کرده‌است. به طوری که تمام خانه‌ها ویلایی است.

بوستان باغ ایرانی و مرقد امامزاده قاضی الصابر از نوادگان امام سجاد و گورستانی چند صد ساله در این محل واقع شده‌است.

این روزها دانشگاه الزهرا(س) برای تصاحب زمین های قانونی خود در ده ونک دچار درگیری ها و مشکلات فراوانی شده است و برخی رسانه ها با دامن زدن به مشکلات مانع از به سرانجام رسیدن این حکم شده اند.باشگاه خبرنگاران در موضعی بی طرفانه و با تحقیقات انجام شده گزارش خود را بیان می کند.

ماجرای این زمین‌ها از کجا آغاز شد؟

۸۰ سال پیش در زمان ناصرالدین شاه زمین‌های منطقه ده‌ونک به صورت باغ و متعلق به شخصی به نام مستوفی‌الممالک بوده است. خود شخص قبل از مرگ و ورثه بعد از مرگ وی ۲باغ را وقف دانشگاه می‌کنند که در زمین بین ۲باغ در سال ۱۳۱۷ کارخانه میز و نیمکت سازی و به نام آموزش و پرورش احداث می‌شود و سند کارخانه هم متعلق به آموزش و پرورش است.

به دلیل مشکلات رفت و آمد کارگران در حوالی کارخانه، به آن‌ها اجازه ساخت خانه داده می‌شود؛  در سال ۱۳۴۰ کارخانه به کرج منتقل شده و به جای آن شرکت ایمن سازان راه جایگزین می‌شود.

در تمام این سال‌ها کارگران و فرزندان آن‌ها در زمین‌ها ساکن بودند بدون آن که سند مالکیتی داشته باشند و تنها قبض آب و برق به نام آن‌ها صادر می‌شود.

واگذاری زمین ها به دانشگاه توسط دولت

در سال ۱۳۸۲ و در دوران رئیس جمهوی اصلاح طلبان طی نامه‌ای از سوی دانشگاه به وزارت راه و شهرسازی حق استفاده از این خانه‌ها به دانشگاه الزهرا (س) که ریاست آن برعهده زهرا رهنورد بود ، داده می‌شود و در دوره ریاست جمهوری بعدی اختلاف به شورای حل اختلاف کشیده شد و اهالی ده‌ونک در همان سال‌ها و در اعتراض به این اتفاق در خیابان پاستور تجمع می‌کنند و بعد از رایزنی دولت با ساکنان این خانه‌ها ماجرا مسکوت می‌ماند و اطلاعیه‌ای برای اهالی محل و ساکنان صادر نمی‌شود.

طرح دعوا توسط دانشگاه در سال ۹۴

از همان سال‌های واگذاری زمین‌ها به دانشگاه‌ موضوع تصرف آن‌ها دنبال شد تا دانشگاه بتواند فضای دانشگاهی خود را که بسیار به آن احتیاج دارد گسترش دهد، در سال ۹۴ دولت طی بخشنامه‌ای اعلام کرد که تمام دستگاه‌ها مانند دستگاه‌های دولتی موظف هستند اموال و دارایی‌های خود را به صورت دقیق شناسایی و در سیستم وزارت دارایی ثبت کنند از این رو دانشگاه برای بازپس گیری زمین‌ها در دادگاه طرح دعوا کرد.

طی ۲۵۰ جلسه رسیدگی در دادگاه تا ۴ سال بررسی آن در قوه قضاییه مسئولان دانشگاه الزهرا(س) و ساکنان مدارک خود را ارائه دادند، ساکنان و وکلای آنان دفاعیات خود را در جلسه رسیدگی در دادگاه مطرح کردند، اما به جهت نبود وجود مستندات قانونی دال بر قانونی بودن ادعای آنان در نهایت دادگاه رأی خلع ید متصرفان برای دانشگاه الزهرا(س) را صادر کرد؛ در طی حکم اول ساکنان تجدید نظرخواهی می‌کنند، ولی در این مورد هم محکوم می‌شوند و ادعایشان به جایی نمی‌رسد و اجراییه به نفع دانشگاه صادر می‌شود.

انسیه خزعلی از ۱۴ شهریور ۱۳۹۱ تا ۱۸ اسفند ۱۳۹۵ رئیس دانشگاه الزهرا بود.

تقبل ۱۰۰ میلیون تومان توسط دانشگاه به ساکنان

دانشگاه با ساکنان وارد مذاکره شده و به طور مستقیم و غیرمستقیم با آن‌ها صحبت می‌کند و از آن ها می خواهد تا تاریخ مشخص شده زمین‌ها را تحویل دهند، حتی دانشگاه بدون اینکه تعهدی نسبت به ساکنان داشته باشد، ولی به دلایل انسانی و با کمک خیرین به بسیاری ازآنها مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان پرداخت کرد تا ساکن پردیس شوند.

عده‌ای از مردم قبول کرده واحد‌ها را تخلیه و تحویل دادند، ولی برخی همچنان بر ادعای مالکیت خود پافشاری می کنند و مایل نیستند زمین را تحویل دهند، زیرا معتقدند خانه‌هایشان متری چندین میلیون می‌ارزد و مالکیت از آ‌ن خودشان است، اما نکته قابل تأمل در این است که با وجود ادعای مالکیت از طرف ساکنان چرا در این سال‌ها هیچ گونه تعمیر و بازسازی در خانه‌ها صورت نگرفته است و خانه‌ها در شرایط بسیار نامناسبی هستند.

پس از اعلام رأی دادگاه به نفع دانشگاه الزهرا ۲۰ روز قبل از اجرای حکم مبنی بر تخلیه زمین‌ها در تابستان امسال نماینده دادستانی درب منزل تک تک ساکنان رفته و آن‌ها را برای تخلیه املاک تفهیم می‌کند.

مراحل تخلیه زمین‌ها به تدریج در حال پیش روی و محدوده زمانی مشخصی برای آن پیش بینی نشده است، زیرا از زمان صدور رأی دادگاه مبنی بر تخریب منازل و تحویل زمین‌ها به دانشگاه الزهرا(س) مشکلات و مخالفت‌های زیادی با این کار به وجود آمده است و برخی رسانه‌ها با دامن زدن به این موضوع باعث به تعویق افتادن اجرای حکم این پرونده شدند به طور مثال  هفته گذشته که قرار بود تعدادی از خانه‌ها از مردم پس گرفته شود  و آنها با تجمع در مقابل دانشگاه و سر دادن شعار و همراه کردن عده‌ای با خود از این کار جلوگیری کردند.

حتی اگر فرض شود این خانه‌ها سازمانی و متعلق به کارگران بوده است بعد از فوت اولین کارگر باید خانه را به سازمان مربوطه تحویل می‌دادند، اما چون سازمان‌ها پیوسته تغییرکردند و کسی این موضوع را پیگیری نکرده است این ساکنان به اقامت خود ادامه دادند و در این زمان نه سندی برایشان صادر شده و نه قراردادی با آن‌ها منعقد شده است؛ فقط مدت ها پیش دستور رسیدگی به این پرونده داده می‌شود تا در صورت لزوم مالکیت این زمین‌ها را به مردم بدهند، ولی این قضیه و پیگیری مسکوت می‌ماند.

بیانیه تشکل جامعه اسلامی دانشجویان

تشکل جامعه اسلامی دانشجویان با انجام تحقیقات و صحبت با هر دو طرف و مشاهده اسناد و مدارک بیانیه‌ای صادر کرد و در بخشی از آن نوشت ساکنان هیچ سند و مدرکی نداشته و فقط تعدادی از آن‌ها فیش آب و برق دارند و در این میان کسانی هستند که هیچ ارتباط و نسبتی با کارخانه‌ها و کارگران نداشته و متمولینی که علاوه بر توان تأمین هزینه‌های وکیل و غیره دارای چندین ملک هستند برخلاف ادعا‌های صورت گرفته که کاملا بدون سند و مدرک است تاکنون هیچ مانعی بر سر ساکنان ویران نشده و بسیاری از شایعات از اساس کذب است.

بخش حقوقی دانشگاه الزهرا(س) همواره آمادگی خود را برای ارائه مستندات و مدارک لازم و پاسخگویی به ابهامات افراد در این رابطه اعلام کرده و قرار است به زودی نشست تخصصی حقوقی رفع تصرف خانه های اطراف دانشگاه با حضور مسئولان مربوطه برگزار شود.

خانه های بی سند که روی سر مردم خراب می شود

یکی از مشکلات ما در اینحا معابر باریک و خانه های قدیمی است… مثلا ده ونک بالای شهر قرار گرفته اما از همه جای تهران بدتر است…اکثر خانه های اینحا سند ندارند و در حال تخریب شدن است….قدیم ها خانه های اینجا را که می خریدند؛ قولنامه داشت و سند به ما ندادند…اینجا باغ ها و زمین های زراعی زیادی وجود دارد که مالکان اصلی زمین های خود را قطعه بندی کردند و به مردم فروختند… بعد گفتند مالکان اصلی ده ونک با این کار  همه را خانه دار کرده اند… اما نگفتند که خودشان به پول رسیدند و مردم اینجا را بدبخت کردند…

این ها را زن میان سالی می گوید و ادامه میدهد.«… هر کسی که در این محله خانه ای داشته باشد غیر مجاز یکی دو طبقه به خانه اش اضافه می کند و بعد اجاره می دهد… اگر این محله را به سمت پایین که بروی وضعیت خانه ها خیلی وحشتناک است… اکثر ساخت و سازها غیر مجاز بوده است… شبانه می ساختند و صبح که از خوابند می شدیم می دیدیم که یک طبقه به یکی از خانه های محل اضافه شده است…. اینجا برای ساختن غیر مجاز باید پول به یک عده بدهیم تا چشمانشان را ببندند… دکه ای که در این محله وجود دارد و برای نظارت بر ساخت و سازهای غیر مجاز ایجاد شده برای رد کردن یک کیسه سیمان به داخل خانه ها هم پول می گیرد چه برسد به ساختن دو طبقه آن هم غیر مجاز… متاسفانه خانه های این محل از پایه مشکل دارد… خانه های اینجا را با عجله ساختند.. شهرداری می گوید که این محله می خواهد به فضای سبز تبدیل شود و اجازه ساحت و ساز و حتی تعمیر خانه ها را نمی دهد….» این خواهر شهید درباره سایر مشکلات محله می گوید:«… در همین پارک مقابل حسینیه معتاد زیاد است… داخل جوب ها زن و مرد معتاد در حال مصرف مواد مخدر هستند… با اینکه یکسری از این افراد را شهرداری جمع کرد اما باز هم هستند… بیشتر معتادان اینجا از داخل ماشین های پارک شده دزدی می کنند…»

مردم ده ونک انگیزه شان را برای زندگی از دست داده اند و در برزخی قرار دارند که تمام شدن آن به دست شهرداری تهران و سازمان های مربوطه است:«… کسی به حرف ما گوش نمی دهد… ما جزو مرده ها هستیم… با ما مثل غاصبان زمین برخورد می شود…  از سال ۵۷ به ما گفتند که به خانه هایمان سند می دهند…چند دفعه فرم به ما دادند پر کردیم و ۵ سال دویدیم بعد دیدیم فرم ها قلابی بوده است. همین اواخر هم برای تهیه سند نفری ۴۰۰ هزار تومن هم پرداخت کردیم، اما پولمان را خوردند…. دوباره گفتند می خواهند نقشه برداری کنند تا سند بدهند بعد ما هزینه مهندسی و  ثبت اسناد و … را پرداخت کردیم… بعد گفتند زمین هایی که خانه هایمان در ان قرار دارد؛ متعلق به شهرداری است و قصد فروش این زمین هارا هم ندارد… زمانی که اینجا خانه می ساختیم، شهرداری ای وجود نداشت آن زمان ژاندارمری بود… و قتی روی این زمین ها راه می رفتیم پایمان داخل گل و باتلاق فرو می رفت… اینجا قبلا بیشتر زمین ها  کشاورزی بوده  که صاحب قبلی آن سند جعلی درست کرد و عرص خانه های ما را سال ۸۱ به شهرداری تهران فروخت… هر دفعه یکی از مسئولان شهرداری به محله می آیند و  فقط می گویند عرصه این محله برای شهرداری است… بعد یکسری وعده می دهند که هیچکدام عملی نمی شود…  ۱۱ نامه به ۱۱ ارگان نوشتیم و به دفتر مسئولین هم نامه زدیم؛ اما آنها هم می گویند اینجا برای شهرداری است…»

تلاش برای ماندن در خانه ها با تحریک احساسات عمومی

به نظر می‌رسد از آنجایی که این افراد از راه حقوقی و قضایی به نتیجه نرسیده‌اند قصد دارند با همراهی عده‌ای در شبکه های اجتماعی مجازی و گروه‌های ضد انقلاب گرفته تا برخی جریانات دانشجویی با تحریک احساسات عمومی و بازیچه قرار دادن مردم رأی قطعی و لازم الاجراییه قوه قضاییه را که بعد از چندین سال و برگزاری جلسات متعدد صادر شده است، پس زنند تا قوه قضاییه را به تساهل با ساکنان وادار کنند.

دانشگاه در این زمینه فعلا موضع سکوت را در پیش گرفته، زیرا معتقد است اسناد و مدارکش کامل و رأی دادگاه به نفع آن‌ها صادر شده است و نگرانی در این مورد ندارد، ولی باید مسئولان کمک کنند تا هم دانشگاه به حق قانونی خود برسد و هم مردمی که سال‌های زیادی در آنجا ساکن بوده‌اند در جای مناسب و با رضایت کامل اسکان پیدا کنند.

برای خانه‌های ده ونک چه کار می‌توان کرد؟

مسئله خانه‌های ده ونک راه‌حل‌های زیادی ندارد. زمین‌های مورد مناقشه ۱۳ هزار مترمربع است که بخشی از آن تخلیه شده است. امروز زمین در این منطقه بعضا با قیمت سرسام‌آور متری ۳۵ میلیون تومان هم معامله می‌شود. بنابراین زمین‌ها ارزش بالایی دارند. با باز شدن منطقه، برجی هم که کنار دانشگاه است سود می‌کند.

راه‌حل آسان و قانونی برای ده‌‌ونک، تخریب خانه‌ها و بیرون کردن ساکنان هشتاد ساله‌ آن است. آنها باید برای خودشان فکری بکنند و سرنوشت آن‌ها به دولت و دانشگاه الزهرا ربطی ندارد. اما شاید راه‌های دیگری هم برای حل مناقشه وجود داشته باشد.

یک راه دیگر این است که دانشگاه الزهرا با ساکنان به توافق برسد یا حداقل جای دیگری برای سکونت آن‌ها پیدا کند و اسکان مناسب خانواده‌ها را تضمین کند و آرامش را به ساکنان بازگرداند.

منبع : باشگاه خبرنگاران