کدام دولت ایران بیشترین سد را ساخت؟ +بررسی وضعیت سدسازی در دوران روحانی
شامگاه شنبه بود که سعید محمد، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) در بازدید از مناطق سیلزده گلستان اظهار کرد: با اقدامات انجامشده سطح آب در آققلا فروکش کرده اما با توجه به اینکه ظرفیت سدهای گلستان، بوستان و وشمگیر تکمیل است در صورت بارش مجدد باران، احتمال خطر برای آبگرفتگی در آققلا وجود دارد.
محمد بیان کرد: سال‌ها است که احداث «سد نرماب» و «چهلچای» به دلیل عدم تخصیص اعتبار نیمهتمام مانده است و اگر این سدها تکمیل میشد امروز شاهد آبگرفتگی و سیلاب نبودیم.
این اظهارنظر مهم فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا که پایان نیافتن عملیات عمرانی ساخت دو سد در استان گلستان علی رغم وجود و فعالیت سه سد دیگر باعث ایجاد چنین خسارت هایی شده و همچنین برجسته شدن اخبار مربوط به سدهای سایر استان هایی که این روزها در خطر سیل بوده یا هستند، باعث شد تا از نگاهی دیگر به مقوله سیل های اخیر و صنعت سدسازی در ایران بپردازیم.
یکی از نکاتی که در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی توسط بدخواهان مورد تمسخر و تحقیر قرار می گرفت، ناتوانی جمهوری اسلامی در ساخت فعالیت پیچیده سدسازی بود که در زمان حکومت پهلوی منحصرا در اختیار کشورهای خارجی بود. با این حال و با تکیه بر توان و استعداد داخلی از جمله مهندسان توانمند ایرانی، جمهوری اسلامی توانست به کشورهای خودکفا در عرصه سدسازی بپیوندد.
این موضوع یعنی استقلال در یک صنعت مهم به نام سدسازی از یک سو و مقایسه آمار سدهای معدود ساخته شده در دوران پهلوی با تعداد قابل تقدیر سدسازی در دوران چهل ساله جمهوری اسلامی که حدود هشت برابر دوران قبل از انقلاب است و همچنین آمار سدهای در حال ساخت به خوبی گویای حاکم شدن روحیه خدمت به مردم و استفاده از سرمایه ملی برای پیشرفت کشور در چهل سال گذشته است که جدای از ایجاد رفاه برای مردم توانسته است مانع بسیاری از خسارات احتمالی بشود.
در ادامه گزارش مهمی که خبرگزاری دولتی ایسنا در دی ماه سال گذشته از حوزه صنعت سدسازی به مناسبت چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی تهیه و منتشر کرد را خواهید خواند:
۱۹ سد در زمان پهلوی، ۱۵۳سد بعد از پیروزی انقلاب
فهرست مطالب
تاکنون ۱۷۲ سد ملی در سطح ایران به بهره‌برداری رسیده که از این تعداد، ۱۹ طرح مربوط به قبل از انقلاب اسلامی و مابقی به بعد از انقلاب مربوط می‌شود؛ البته روند سدسازی در آن زمان، بسیار کند بود، به‌گونه‌ای که در دولت‌های اول و دوم تنها یک سد، در دولت سوم، سه سد و در دولت پنجم نیز دو سد مورد بهره‌برداری قرار گرفت. اما از دولت ششم و هفتم می‌توان به‌عنوان دولت‌های میانه‌رو در سدسازی یاد کرد، چراکه در هر کدام از آن‌ها، تنها ۱۳ سد به بهره‌برداری رسید. این در شرایطی است که پس از دولت ششم، با حجم وسیع سدسازی مواجه شدیم، به‌طوری که تنها در دولت هشتم، ۳۵ سد به مدار بهره‌برداری وارد شد.
دولت دهم علمدار سدسازی در ایران
در ادامه این روند، در دولت بعد یعنی دولت نهم، از اول مهرماه سال ۱۳۸۴ تا پایان شهریورماه سال ۱۳۸۸، بالغ بر ۱۸ سد به‌بهره‌برداری رسید اما قله سدسازی در دولت دهم و با تعداد ۳۹ سد قرار داشت. پس از آن، دولت تدبیر و امید، به‌طور جدی در بحث سدسازی مورد انتقاد قرار گرفت و همین مساله موجب شد که تعداد سدهای بهره‌برداری شده در این دولت، با کاهش روبرو شود و دولت یازدهم، ۲۵ سد و دولت دوازدهم نیز تنها سه سد را به‌بهره‌برداری برساند.
اما در مجموع طی این سال‌ها، ۱۷۲ سد به ظرفیت ۵۱۷۶۵ میلیون مترمکعب به بهره‌برداری رسیده و براساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، اکنون ۶۷۲ سد در دست بهره‌برداری، ۱۲۰ سد در دست ساخت و ۱۷۶ سد در دست مطالعه قرار دارد.
فقدان طرح جدید سدسازی طی شش یا هفت سال اخیر
در این باره، محمد حاج‌رسولی‌ها – مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران – به ایسنا گفت: در حال حاضر ۱۲۰ سد نیمه تمام در حال ساخت در ایران وجود دارد که از این تعداد، ۴۳ سد هدف شرب را به‌دنبال دارد و باید حداکثر تا پایان برنامه ششم، به مدار بهره‌برداری وارد شود اما باید اعلام کرد کهاجرای این طرح‌ها به بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد. همچنین در طرح ارزیابی و بازنگری سدها، مقرر شد که این ۴۳ سد به طور حتم اجرایی شود.
وی با تاکید به این موضوع که هیچ طرح جدیدی طی شش یا هفت سال اخیر در حوزه سدسازی ایجاد نشده و دولت خود را موظف به تکمیل طرح‌های گذشته می‌داند، تاکید کرد: ۴۰ درصد سدها، در برنامه پنجم و ششم توسعه به مدار بهره‌برداری وارد شده است و نمی‌توان سدهایی را که با هدف شرب ساخته و روی آن‌ها برنامه‌ریزی شده است را کنار گذاشت و به همین دلیل باید ۴۳ سد مذکور حتما تا پایان برنامه ششم به مدار بهره‌برداری وارد شود.
۴۳ سد تا پایان برنامه ششم بهره‌برداری می‌شود
این موضوع به این معناست که تا پایان برنامه ششم، تعداد سدهای ساخته شده در دولت دوازدهم نیز افزایش چشمگیری خواهد یافت؛ چراکه براساس عملکرد اهداف تعیین شده بر اساس سند تفصیلی برنامه ششم توسعه و در سرفصل برنامه تامین آب، ظرفیت آب تنظیمی سدها (غیرمرزی) مقرر شده است که در طول برنامه، ۱۴۰۱ میلیون مترمکعب اضافه شود که در سال ۱۳۹۶، این هدف ۱۳۲ میلیون مترمکعب بوده و عملکرد این فعالیت بالغ بر ۱۱۲ میلون مترمکعب بوده است.
همچنین در ظرفیت آب تنظیمی سدها (مرزی) مقرر شده که در طول سال‌های برنامه ششم توسعه، ۲۸۵۷ میلیون مترمکعب ظرفیت تنظیم اضافه شود که در سال ۱۳۹۶، این هدف، ۳۱۴ میلیون مترمکعب بوده و عملکرد هم بالغ بر ۲۲۸ میلیون مترمکعب اعلام شده است.
خودکفایی ایران در حوزه سدسازی
اما در این بین می‌توان با بررسی عملکرد ایران در حوزه ساخت سد به این موضوع اشاره کرد که در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی، سدسازی در ایران، توسط کشورهای مختلف به‌عنوان متولی و مشاور صورت می‌گرفت اما اکنون شرکت‌های ایرانی متعددی برای ساخت سد آماده هستند؛ در آن زمان شرکت‌های ایمپرجیلو، باستان – دایهو، پور اتریش، تکنو پروم اکسپورت، دبلیو. آ.آر. دی، ساسر، کوماگایی گومی، لوزان – پور – لوزینگر و موریسون نودسون به همراه چهار شرکت ایرانی عملیات ساخت سد در ایران را انجام می‌دادند اما اکنون دیگر خبری از شرکت‌های خارجی در ایران در این حوزه نیست، چراکه توانست‌ایم در این بخش به خودکفایی برسیم.
ترین‌های سدسازی ایران
همچنین از جمله سدهای در دست بهره‌برداری ایران می‌توان به سد کارون ۳ با ارتفاع ۲۳۰ متر از پی به عنوان بلندترین سد بتنی کشور یاد کرد؛ سد گتوند علیا با ارتفاع ۱۸۲ متر از پی بلندترین سد خاکی و سد جگین با ارتفاع ۸۰ متر از پی و حجم مخزن ۳۰۰ میلیون مترمکعب در رقوم نرمال، بلندترین سد بتن غلطکی در کشور است.
بلندترین طول تاج نیز مربوط به سد چاه‌نیمه ۴ با طول تاج بیش از ۱۵ کیلومتر و حجم مخزن ۸۲۰ میلیون مترمکعب در رقوم نرمال در مرز بین ایران و افغانستان و بیشترین حجم مخزن نیز مربوط به سد کرخه با حجم مخزن ۵۳۴۷ میلیون مترمکعب در رقوم نرمال می‌شود.
علاوه‌بر این بلندترین سد مرزی مشترک بین دو کشور، سد دوستی با ارتفاع ۷۹ متر از پی و حجم مخزن ۱۲۲۳ میلیون مترمکعب بین ایران و ترکمنستان و روی رودخانه مرزی هریرود و بیشترین حجم مخزن سد مرزی مشترک بین دو کشور برای سد خداآفرین با حجم مخزن ۱۶۱۲ میلیون مترمکعب در رقوم نرمال بین ایران و آذربایجان هستند.
منبع : جهان نیوز