مختار ثقفی که بود و اصالتا اهل کجا بود

مختار ثقفی کیست | مختار ثقفی که بود و اصالتا اهل کجا بود

مختار بن ابو عبید ثقفی (ابواسحاق) رهبر سومین قیام بعد از واقعه عاشورا بود که به خونخواهی از امام حسین(ع) و شهدای دیگر عاشورا به پا خاست. پیش از واقعه کربلا میزبان مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین(ع) در کوفه بود و تا زمان شهادت مسلم او را همراهی کرد اما در واقعه کربلا در زندان عبیدالله بن زیاد بود.(أنساب الأشراف،ج ۶،ص:۳۷۷؛ المنتظم،ج ۶،ص:۲۹)

مختار ثقفی کجایی بود

مختار اهل طائف و از قبیله ثقیف بود. جد او ، مسعود ثقفی از بزرگان حجاز بوده و به وی لقب عَظیمُ القَرْیَتَیْن داده بودند. مختار بعد از واقعه کربلا با وساطت عبدالله بن عمر نزد یزید آزاد شد، زیرا صفیه بنت ابوعبید همسر عبدالله بن عمر، خواهر مختار بود. عمر پس از آزادی با مختار شرط کرد که تا سه روز فرصت دارد که از کوفه خارج شود، در غیر اینصورت خونش به هدر می رود. (المنتظم،ج ۶،ص:۲۹)

پدر و مادر مختار ثقفی

مختار در سال اول هجری مقارن با ۶۲۲ میلادی در طائف چشم به جهان گشود. پدر او، ابوعبید بن مسعود بن عمرو بن عوف بن عقده بن قسی بن منبه بن بکر بن هوازن ثقفی، از قبیله بنی ثقیف بود. پدر او از صحابه‌های محمد و از فرماندهان سپاه اسلام به‌شمار می‌رفت که در نبرد پل با شاهنشاهی ساسانی (۶۳۴ میلادی) کشته شد. مادر او، دومه دختر عمرو بن وهب بود.

قیام مختار

هنگامی که سپاه یزید برای محاصره مکه و عبدالله بن زبیر حمله کرد، مختار به کمک عبدالله رفت، اما زمانی که عبدالله ادعای خلافت کرد از او جدا شده و به سوی کوفه حرکت نمود تا مقدمات قیام خود را فراهم کند.(آفرینش و تاریخ/ترجمه، ج ۲، ص:۹۱۰)

در ملاقات نمایندگان شیعیان عراق با محمد حنفیّه و امام سجاد(ع) در حجاز، آنان اظهار داشتند که مختار ما را به خونخواهی شما دعوت کرده است. امام و محمد حنفیّه در پاسخ آنان، اظهار داشتند که ما خواهان این کاریم و بر مردم واجب است او را یاری دهند.(بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۳۶۵)

در بازگشت سران شیعه از مدینه به کوفه، مختار در جمع آنان اعلام کرد:مرا در جنگ با قاتلان اهل بیت و خونخواهی امام حسین(ع) یاری کنید. (تاریخ طبری، ج ۶، ص ۱۵؛ کامل ابن اثیر، ج ۴، ص ۲۱۵)

مختار در روز چهاردهم ربیع الاول سال ۶۶ه.ق قیام خود را با شعار “یالثارت الحسین” آغاز کرد.(تاریخ ابن خلدون/ترجمه متن، ج ۲، ص:۴۴). شیعیان کوفه نیز همراهی خود را با مختار اعلام کردند. مختار به همراه یاران خود شمر بن ذی الجوشن، خولی بن یزید، عمر بن سعد را به قتل رساند. در این قیام ابراهیم بن مالک اشتر فرماندهی لشکر مختار را برعهده داشت. ابراهیم بن مالک اشتر فردی بود که عبیدالله بن زیاد را در موصل به قتل رساند. ( أسدالغابه،ج ۴،ص:۳۴۷ )

 

 

مختار سر عبیدالله بن زیاد را نزد امام سجاد (ع) در مدینه فرستاد، حضرت خوشحال شد و فرمود:

خدا جزای خیر به مختار دهد که خونخواهی ما نمود.

مهمترین دست آورد قیام مختار انتقام از قاتلین امام حسین (ع)بود که در کشتار فجیع کربلا شرکت داشتند. با قیام مختار، شمار زیادی از افراد به بهانه شرکت مستقیم یا غیرمستقیم در نبرد با حسین کشته شدند؛ در حالی که ده هزار نفر از اهالی کوفه نیز به بصره گریختند. او خانهٔ بسیاری از فراریان را ویران کرد. این رویدادها باعث کاهش پشتیبانی اعراب از مختار شد.

سرانجام مختار

مختار ۱۸ ماه در کوفه حکومت کرد و در این دوران با سه گروه مروانیان در شام و آل زبیر در حجاز و اشراف کوفه جنگید و سرانجام در ۱۴ رمضان سال ۶۷ق در حالی که ۶۷ سال داشت به دست مصعب بن زبیر به شهادت رسید.( أسدالغابه،ج ۴،ص:۳۴۷ ؛ المعرفه و التاریخ،ج ۳،ص:۳۳۰)

مصعب پسر زبیر دستور داد تا دست مختار را قطع کرده و از دیوار مسجد کوفه آویزان کنند. هنگامی که حجاج بن یوسف بر کوفه مسلط شد چون هر دو از قبیله ثقیف بودند دستور به دفن آن داد. ( الکامل،ج ۴،ص:۲۷۵ )

پس از مختار هزاران نفر از طرفداران او که در قصر محاصره شده بودند تسلیم شدند، اما مصعب دستور قتل عام آنها را داد. این جنایت به اندازه ای وحشتناک بود که عبدالله بن عمر، با دیدن مصعب گفت: اگر این افراد، گوسفندان پدرت بودند، باز هم نباید این کار را انجام می دادی. (أنساب الأشراف،ج ۶،ص:۴۴۵)