بهترین کسب چیست؟
یکی از اموری که در زندگی انسان اثر به سزایی خواهد داشت و اعتقاد به آن بسیاری از نگرانی ها و تشویش ها و اضطراب های ذهنی را از ما دور می کند توکل بر خدای متعال است. لذا در معنای توکل چنین گفته اند که: «توکل آن است که آدمی بداند تمامی اشیا، بدون اراده خداوند، بی تأثیر خواهند بود. نه طعام، بی اذن خداوند موجب سیری خواهد شد و نه آب، بی اجازه حق تعالی رفع عطش خواهد کرد و اینکه تا خداوند نخواهد، نه دواها شفابخش خواهند بود و نه سم ها کشنده و نه آتش سوزاننده».
در آیه ۵۹ سوره انعام می خوانیم:
«وَ عِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لاَ یَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَیَعْلَمُ مَا فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَهٍ إِلاَّ یَعْلَمُهَا وَلاَ حَبَّهٍ فِی ظُلُمَاتِ الأَرْضِ وَلاَ رَطْبٍ وَلاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ.»
«و کلیدهاى غیب نزد اوست. کسى جز او آن را نمى داند، و هر چه در خشکى و دریاست مى داند، و هیچ برگى نمى افتد مگر آن که بدان آگاه است، و هیچ دانه اى در تاریکى هاى زمین و هیچ تر و خشکى نیست مگر این که در کتابى روشن [درج] است.»
***
سه نکته:
* بیان جالب حضرت علی (ع) درباره دعا
حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نامه ای به امام حسن (ع) فرمودند: «وَاعْلَمْ أَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ خَزَائِنُ السَّمواتِ وَالْأَرْضِ قَدْ أَذِنَ لَکَ فِی الدُّعَاءِ» یعنی بدان همان خدایی که فرموده خزائن آسمان و زمین بدست اوست، همان خدا به شما اذن داده تا با دعا از او بخواهید. به تعبیر دیگر دعاکنید تا خدا درب این مخزن را باز کند به شما حاجت بدهد. این دعا از بهترین برکات است و هیچ انسان دعا کننده‌ای نا امید و مأیوس نمی شود.
خاصیت دعا اینست که اگر همان شیء مصلحت باشد خدا همان را عطا می کند و اگر آن شیء مصلحت نباشد، گناهی از گناهان را از سرِ راه انسان محو می کند.
** پاسخ زیبای جبرئیل به پیامبر (ص)
در معنای توکل وارد شده است که: روزی جبرئیل بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نازل شد. حضرت از او پرسید: ای جبرئیل! توکل چیست؟
فرمود: «اینکه بدانی آفریده ها قادر به رساندن ضرر و یا نفع به تو نیستند و نیز نمی توانند از پیش خود ـ و بدون اذن خدا ـ چیزی به تو عطا کنند و یا چیزی را از تو باز دارند. همچنین، توکل آن است که از آنچه در دست مردم است، مأیوس باشی. سپس فرمود: هر گاه بنده به چنین معرفتی دست یابد، کارش را تنها برای خدا انجام می دهد و جز خدا در کسی طمع نمی بندد. پس، این است معنای توکل.»
مولوی مفهوم آیه فوق را به زیبایی به نظم درآورده است:
هیچ برگی در نیفتد از درخت
بی قضا و حکم آن سلطان بخت
از دهان لقمه نشد سوی گلو
تا نگوید لقمه را حق که ادخلوا
*** بهترین کسب چیست؟
البته نباید از مفهوم توکل برداشت غلط کنیم مبنی بر اینکه انسان دست از تلاش و فعالیت و کسب و کار بردارد و فقط بر خداوند توکل نماید! بلکه باید اسباب و امور ظاهری را فراهم نمود، تلاش کرد، زحمت خود را کشید ولی در همه احوال توکل و اعتماد اصلی او بر خدا باشد و بداند آنچه او اراده کند، همان خواهد شد. ثمره توکل نیز نجات از سرگردانی و گمراهی و ناملایمات روحی است که در اثر کم و کاستی های دنیا در انسان وجود دارد.
نیست کسبی از توکل خوب تر
چیست از تفویض خود محبوب تر