وضعیت گروه قند و شکر در بورس /بررسی ریسک‌ها و فرصت‌های صنعت قند و شکر
شکر با توجه به شرایط آب و هوایی نقاط مختلف جهان از چغندرقند یا نیشکر به دست می‌آید. برزیل، هند، چین، تایلند و آمریکا تولیدکنندگان عمده شکر در دنیا هستند؛ برزیل و هند در مجموع ۴۰ درصد از شکر کل دنیا را تامین می‌کنند.
در ایران براساس آخرین آمار اعلام شده که مربوط به تیرماه می‌باشد میزان تولید شرکتهای فعال در این حوزه به صورت تقریبی ۲ میلیون تن بوده است و شرکت‌ها توانسته است ۹۱ درصد از نیاز کشور را به صورت مستقیم از استحصال شکر چغندر قند و نیشکر تامین کنند.
تهیه مواد اولیه برای تولید این محصول به صورت مستقیم وابستگی شدید به بخش کشاورزی دارد؛ ۵۲ درصد از قند و شکری که در کشور ما تهیه می‌شود از چغندر قند و ۴۸ درصد آن از نیشکر است.
بیش از ۱۰ شرکت قندی در بازارهای بورس و فرابورس مشغول به فعالیت هستند. طی یک سال گذشته بازدهی گروه قند و شکر ۱۱۴ درصد بوده است؛ این رقم ۴۴ درصد بیشتر از بازدهی شاخص کل می‌باشد.
تغییرات قیمت چغندر و شکر از سال ۹۳ تا ۹۷
درصد تغییرات قیمت چغندر در سال ۹۵ نسبت به ۹۴ دو برابر شده است و این در حالی است که قیمت شکر حدود ۱۰ درصد افزایش داشته، این افزایش دو برابری در آن مقطع باعث گردید که حاشیه سود شرکتهای قندی کاهش چشم‌گیری داشته باشد. بعد از سال ۹۵ سعی شده تا درصد افزایش‌ها به یکدیگر نزدیک شده و شرکت‌ها توجه خاصی به کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان کاری خود داشته باشند.
از آنجایی که تقاضا برای شکر در کشورما بیشتر از تولید است واردات شکر تاثیر منفی بر فروش تولیدکنندگان داخلی نخواهد داشت.
نکاتی در خصوص چغندر قند
همان‌طور که گفته شد ۵۲ درصد از تولیدکنندگان قند و شکر چغندر را به عنوان ماده اولیه انتخاب می‌کنند، به همین منظور ذکر نکاتی درخصوص چغندر قند به درک بهتر این صنعت کمک خواهد کرد.
- میزان کاشت چغندرقند و قابلیت حصول آن برای کارخانه‌ها تابع مستقیمی از قیمت‌گذاری دولت روی این محصول می‌باشد بنابراین حداقل تا اعلام قیمت توسط دولت نمی‌توان اظهار نظر کرد که استقبال چغندرکاران از کاشت این محصول چقدر خواهد بود. چنانچه قیمت‌گذاری به موقع و مناسب صورت گیرد شاهد اعمال هزینه‌های مازاد نظیر کمک هزینه حمل به کارخانجات نخواهیم بود، در غیر این‌صورت همانند آنچه در سال‌های اخیر شاهد بودیم شرکت‌ها رقابت سنگینی را در جذب چغندر با یکدیگر خواهند داشت که نتیجه آن تحمیل هزینه‌های سنگین حمل است.
- متناسب با اینکه حوزه کشت و قراردادهای منعقد شده بین کارخانه و کشاورزان در کدام حوزه استان باشد می‌تواند ۲ الی ۴ درصد در عیار چغندر تاثیر داشته باشد که این به مفهوم استحصال بیشتر شکر بدون اعمال هزینه‌های تولید در کارخانه می‌باشد که تاثیر بسزایی در عملکرد شرکت خواهد داشت.
- بیشتر از ۷۰ تا ۷۵ درصد قیمت تمام شده شکر را قیمت چغندر قند تشکیل میدهد چنانچه دولت در قیمت‌گذاری شکر سهم افزایش قیمت چغندر را اعمال کند، قیمت‌گذاری شکر با در نظر گرفتن سایر عوامل موثر به طور مناسب انجام خواهد شد، شرکتهای قندی معتقدند این تناسب در سنوات گذشته رعایت نشده است.
تعریف اصطلاحات
ملاس: عصاره‌ای غلیظ، تیره و چسبناک و یک محصول جانبی در روند تهیه شکر است که از چغندرقند یا نیشکر حاصل می‌شود.
تفاله: هنگامی که قند و مواد قابل استخراج از چغندر یا نیشکر به همراه آب از آن گرفته می‌شود، ماده‌ای به دست می‌آید به نام تفاله که به عنوان خوراک دام قابل استفاده است.در تهیه تفاله ممکن است از ملاس نیز استفاده شود.
الکل: در فرآیند استحصال شکر، الکل به دست آمده در مصارف دارویی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ضریب استحصال: درصدی از شکر که در چغندر موجود است و تبدیل به شکر فرآوری شده می‌شود را ضریب استحصال می‌گویند.
شرکت‌هایی با سال مالی منتهی به پایان تیرماه
شرکتهای قند لرستان، پیرانشهر، مرودشت و ثابت خراسان سال مالی منتهی به ۳۱/۴ دارند. آخرین صورت‌های مالی این شرکت‌ها ۶ ماهه منتهی به ۳۰/۱۰/۱۳۹۷ می‌باشد که بر اساس آن‌ها آخرین اطلاعات حاصل از فروش و سودآوری به شرح جدول ذیل است.
الف-قپیرا
محصولات اصلی تولید شده توسط شرکت قند پیرانشهر شکر، الکل، تفاله خشک و تر و ملاس می‌باشد. با مقایسه روند سود شرکت و تغییرات قیمت چغندر و شکر از سال ۹۵ تا ۹۷ نشان میدهد این شرکت در سال ۹۵ کاهش عمده‌ای در سود داشته است که دلیل آن افزایش دوبرابری درصد رشد قیمت چغندر نسبت به شکر بوده که کاهش حاشیه سود را به دنبال داشته است. اما در سال‌های ۹۶ و ۹۷ این شرکت توانست ریسک به وجود آمده را پوشش دهد و سود در دو سال اخیر به ترتیب ۲ و ۳ برابر نسبت به سال ۹۵ افزایش یافته است.
ب-قمرو
تولیدات شرکت قند مرودشت شامل قند، شکر، تفاله و ملاس است؛ قمرو سهم ۱.۵ درصدی تولید شکر در ایران را دارد. قمرو محصول شکر را با نرخ مصوب دولت و سایر محصولات را با نرخ مورد تقاضای بازار به فروش می‌رساند. در حال حاضر از مصرف ۱۶۵۰ تن چغندر، ۲۵۰۰۰ تن شکر در شرکت مذکور استحصال می‌شود.
پ-قلرست
محصولات تولیدی قند لرستان شکرچغندری، تفاله تر و خشک و ملاس می‌باشد. جمع فروش‌های شرکت برای دوره مالی شش ماهه برابر ۵۴ میلیارد تومان می‌باشد که نسبت به دوره مالی قبل، افزایش حدود ۳۹۲ درصدی را نشان میدهد.
ت-قثابت
این شرکت شامل شرکت کارخانه‌های تولیدی و صنعتی ثابت خراسان، شرکت اصلی و شرکتهای کشاورزی و باغات فریمان می‌باشد؛ در واقع این گروه اولین کارخانه قند چغندری بخش خصوصی را در ایران تاسیس کرده است و پس از آن سهام عمده‌ای از شرکتهای قند شیرین، جام و بیستون را خریداری نموده است. تولیدات اصلی این شرکت شامل شکر سفید، قند، تفاله خشک و تر و ملاس می‌باشد اما در حال حاضر به دلیل سودده نبودن قندسازی تولید این محصول متوقف شده است. در سال مالی منتهی به ۳۱/۰۴/۱۳۹۸ مقدار ۱۷,۳۰۰ تن شکر سفید حاصل از چغندر تولید گردیده که نسبت به سال قبل ۵۰ درصد کاهش دارد. کاهش شکر سفید چغندری و تفاله خشک نسبت به سال مالی قبل به دلیل کاهش جذب چغندر در سال ۹۷ نسبت به سال قبل بوده است.
شرکت‌هایی با سال مالی منتهی به پایان شهریور
شرکتهای قند هکمتان، نیشابور، خوی و شاهرود دارای سال مالی منتهی به ۳۱/۶ هستند و آخرین صورت‌های مالی که منتشر نموده‌اند مربوط به دوره سه ماهه منتهی به ۳۰/۰۹/۱۳۹۷ می‌باشد. بر این اساس آخرین اطلاعات حاصل از فروش و سودآوری آن‌ها به شرح جدول ذیل است.
الف-قشکر
شرکت قند شاهرود به عنوان یکی از شرکتهای مهم و تاثیرگذار در استان سمنان شناخته می‌شود که به تولید محصولات شکر، تفاله تر و خشک و ملاس می‌پردازد. با توجه به ظرفیت‌هایی که این شرکت دارا است برنامه تصفیه شکرخام و تبدیل آن به شکر سفید به صورت کارمزدی از جمله برنامه‌های با اهمیت است که در دستور کار قرار دارد.
ب-قنیشا
شرکت قند نیشابور در تولید شکر از چغندر و تصفیه شکرخام فعالیت می‌کند. همانند سایر شرکت‌هایی که تاکنون نام آن‌ها برده شد شکر، ملاس و تفاله محصولات تولیدی قنیشا به شمار می‌روند. درآمد عملیاتی برای این شرکت نسبت به دوره مشابه سال مالی گذشته حدود ۳ برابر افزایش یافته؛ این موضوع به دلیل شروع فصل بهره‌برداری از ابتدای مهرماه سال جاری بوده که باعث تولید و فروش بیشتر محصولات بابت جذب چغندر و تسویه بهای چغندر رقم خورده است.
پ-قشهد
شرکت سهامی عام شهد (قند خوی) پس از تاسیس در سال ۱۳۴۵ در راستای فعالیت خود در سال ۵۶ اقدام به تاسیس کارخانه محصولات بیسکویت، آبنبات، کارامل و تافی تحت عنوان توتیا نمود اما اداره و مدیریت این کارخانه به صاحبان سهام واگذار شد. بر اساس اساسنامه موضوع فعالیت اصلی این شرکت تولید و فروش شکر و محصولات قندی هم‌چون ملاس از چغندر می‌باشد. در دوره مالی مورد بررسی به سبب افزایش در نرخ فروش شکر و چغندر کلیه اقلام سود و زیان روند افزایشی داشته‌اند.
شرکت‌هایی با سال مالی منتهی به پایان اسفند
شرکتهای قند اصفهان، قزوین، چهار محال و تولیدی قند شیروان، قوچان و بجنورد سال مالی خود را پایان اسفند قرار داده‌اند، از این رو آخرین صورت‌مالی منتشر شده از سوی آن‌ها صورت‌های مالی ۹ ماهه منتهی به ۳۰/۰۹/۱۳۹۷ است. بر این اساس آخرین اطلاعات حاصل از فروش و سود آن‌ها به شرح جدول ذیل است.
الف-قصفها
شرکت قند اصفهان با تولید محصولات قندی و شکری از چغندرقند جزء معدود شرکتهای قندی به شمار می‌رود که صادرات انجام می‌دهند. در دوره مورد بررسی شکر سفید این کارخانه به میزان ۶,۷۲۴ تن به کشورهای ازبکستان، عراق و ترکمنستان صادر شده است.
ب-قزوین
شرکت کارخانجات قند قزوین تولید قند، شکر و ملاس از چغندر قند را انجام میدهد. در صورت‌های مالی مورد بررسی برای دوره ۹ ماهه نکته حائز اهمیت چشم‌گیری مانند سایر هم‌گروهی‌ها به چشم نمی‌خورد اما در خصوص سیاست تقسیم سود برنامه‌ی این شرکت می‌تواند مورد توجه سهامداران قرار گیرد، قزوین در سال ۹۶ توانست سود خالص را معادل ۹۳ درصد افزایش دهد و از روند زیان‌دهی به وجود آمده جلوگیری نماید در مجمع سال ۹۶ به ازای هر سهم ۵۰ تومان سود تقسیم شد؛ هیئت مدیره این شرکت برای سال مالی ۹۷ برنامه تقسیم سود ۷۰ درصدی را در دستور کار دارند.
پ-قچار
شرکت فرآورده‌های غذایی و قند چهارمحال فعالیت خود را بر روی تولید شکر و قند و بسته‌بندی و فروش محصولات آن متمرکز کرده‌اند. درآمد این شرکت در دوره ۹ ماهه سال جاری افزایش ۱۰۸ درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته داشته است که افزایش نرخ فروش محصولات و حجم فروش آن اعم از شکر استحصالی از چغندر قند و تصفیه شکرخام کارمزدی در این امر موثر بوده‌اند.
ت-قشیر
شرکت تولیدی قند شیروان، قوچان و بجنورد با تولیدات محصولاتی مشابه آنچه پیش از این گفتیم با ظرفیت تولید ۴۰۰۰ تن در روز جزء شرکتهای با ظرفیت بالا در صنعت قند و شکر به شمار می‌رود و سهم تولیدات آن ۴ درصد از کل تولیدات کشور است. طی چند سال اخیر با توجه به زیانی که قشیر داشته فاقد سود تقسیمی بود. با توجه به رشد ۲۳۳ درصد در سود خالص این شرکت از سال ۹۶ تا ۹۷ امکان آنکه در سال جاری تقسیم سود داشته باشد وجود دارد.
ریسک شرکتهای گروه قندی
- قیمت خرید تضمینی چغندرقند با توجه به نقش و تاثیر آن در بهای تمام شده شکر تولیدی
- تداوم خشک‌سالی و کمبود منابع آب و تاثیر آن بر سطح کشت چغندر قند
- مقررات مربوط به واردات شکرخام و نیز نوسانات قیمت جهانی آن
- نرخ مصوب فروش شکر سفید و تاخیر در اعلام آن؛ تاخیر در اعلام نرخ مصوب موجب توقف فروش شکر می‌شود و هزینه‌های مالی سنگینی برای تولیدکنندگان به همراه خواهد داشت.
- تداوم خشک‌سالی و کمبود منابع آب به دلیل تاثیر احتمالی بر میزان کشت چغندرقند
بخش عمده‌ای از ریسک‌های بیان شده برای این شرکت‌ها وابسته به عوامل داخلی و قابل کنترل می‌باشد از این رو سهام این گروه به دلیل سودرسانی‌های قابل قبول در بازه بلندمدت همواره مورد توجه بازار بوده است.
منبع : با اقتصاد