کدام افراد در حال زنده بودن مرده اند!؟

ر متون دینی و آیات و روایات فراوان در خصوص مال و ثروت نکات فراوانی بیان شده است. اما برخورد متون دینی با این مساله به دو صورت است. از یک طرف در برخی روایات به بُعد منفی مال اشاره شده و در طرف دیگر به بُعد مثبت آن.
برای مثال حضرت علی می فرماید: «مال ریشه شهوت هاست.» (بحار الانوار، ج ۶۹، ص ۶۷) همچنین می فرمایند: «هرکس درهم و دینار را دوست داشته باشد او بنده دنیا است.» (همان، ج ۲، ص ۱۰۷)
در سوی مقابل در قرآن می خوانیم: «مال و فرزندان زینت زندگانی دنیوی هستند.»( کهف، ۴۶) همچنین ثروت در چند جای قرآن کریم «خیر» نامیده شده است. (بقره، ۱۸۰؛ العادیات، ۸)
در روایت شریفی از امیر مومنان علی (ع) می خوانیم:
«هَلَکَ خُزَّانُ الْأَمْوَالِ وَ هُمْ أَحْیَاءٌ وَ الْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ أَعْیَانُهُمْ مَفْقُودَهٌ وَ أَمْثَالُهُمْ فِی الْقُلُوبِ مَوْجُودَه.»
«ثروت اندوزان در حالی که زنده اند مرده اند؛ و دانشمندان تا جایی که روزگار باقی است باقی اند؛ تن هایشان (با از دنیا رفتن) گم شده؛ و نشانه هایشان در دل ها موجود است.» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۳۶۱ ، ح ۸۲۰۸)
اما برای اینکه بدانیم بالاخره مال و ثروت ممدوح است یا مذموم باید به چند نکته توجه نماییم.

* حق فقرا در اموال ثروتمندان
در روایاتی از امیرالمومنین (ع) حضرت به مذمت تجمیع ثروت پرداخته و فرموده است:
«خداوند سبحان در دارایی های توانگران روزی فقیران را واجب گردانید. پس فقیر گرسنه نماند، مگر به سبب آنچه توانگری به او نداده است و در روز رستاخیز خداوندی که بزرگ است بی نیازی او، ایشان را از این کار مؤاخذه می نماید.» (نهج البلاغه ، کلمات قصار) حقیقت این است که مراد از این روایات اموالی است که تکالیف مالی آن مانند خمس و زکات و… ادا نشده و مردم را به پرداخت آنها دعوت می کند. یعنی وقتی خمس و زکات مالت را ندادی حق فقرا را پرداخت نکرده ای.

** بنده درهم و دینار ملعون است
از طرفی مال و ثروتی مذموم است که فرد بنده و دنباله روی آن باشد. وگرنه حتی مال فراوانی که صاحبش آن را در جهت بندگی و تحصیل رضایت خدا صرف کند نه تنها مذموم نیست که بسیار هم پسندیده است. لذا رسول خدا می فرماید: «کسی که بنده ی درهم و دینار باشد ملعون و از رحمت خدا به دور است.» (کافی، ج ۲، ص ۲۷۰)

*** کلام توبیخ گونه حضرت علی(ع) به مذمت کننده دنیا
پس اصل مال و ثروت در اسلام مذموم نیست، بلکه از آن جهت که وسیله و ابزاری است برای رسیدن به آخرت ممدوح و پسندیده است. از این رو است که هنگامی که حضرت علی (ع) مردی را مشاهده کرد که دنیا را مذمت می کرد، در کلامی توبیخ گونه به او فرمودند: «آیا تو در دنیا جرمی مرتکب شده ای یا دنیا به تو جرم کرده است…!» (نهج البلاغه، خ ۱۳۱)