رفع تحریم‌ها چه اثری بر بازار سرمایه دارد؟
مهتاب رحمتعلی: تنها حدود۴۸ ساعت از امضای توافقنامه ایران و گروه موسوم به ۱+۵ می‌گذرد که خبرهای مربوط به آزادسازی بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله پتروشیمی‌ها، نفت، خودرو و غیره امیدواری‌هایی را در مجموعه اقتصاد ایجاد کرده است. رونق سیستم بانکی نیز موضوع دیگری است که برنامه آن در دستور کار قرار گرفته و در واقع انعکاس تمام این اخبار و اطلاعات را می‌توان به وضوح در بازار سرمایه کشور مشاهده کرد؛ به طوری که بازار روند رشدملایمی را که در هفته‌های گذشته در پیش گرفته بود با سرعت بیشتری ادامه داد و بیش از دو هزار واحد رشد را به ثبت رساند. پیش‌بینی کارشناسان از وضعیت بازار همان طوری که در گذشته هم در همین صفحه روزنامه «نیای اقتصاد» به آن اشاره شد صعودی است.
این موضوع را نیز باید متذکر شد که بازارهای سرمایه‌گذاری موازی بورس از جمله دلار و سکه در ۴۸ ساعت گذشته با شدت بیشتری سقوط کرده‌اند به طوری که دلار بیش از ۵ درصد و سکه در حدود ۸ درصد ریزش را به ثبت رساندند و این مساله همچنان می‌تواند ادامه‌دار باشد و راه را برای صعودهای بیشتر بورس هموار کند.
در گزارش زیر به بررسی احتمالات در نتیجه کاهش تحریم‌ها در بازار سرمایه ایران پرداخته شده است که در پی می‌آید.
نگرانی از تشکیل حباب
شاهین شایان‌آرانی از کارشناسان ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد، تاثیر توافق هسته‌ای را در کل اقتصاد کشور مثبت دانست و گفت: مذاکرات به طور قطع در کل اقتصاد کشور و فضای کسب و کار و همچنین بازار سرمایه چه در کوتاه‌مدت و چه میان‌مدت و بلندمدت تاثیر مثبتی خواهد داشت به شرط آنکه این مذاکرات ادامه‌دار باشد.
وی در ادامه افزود: در کوتاه‌مدت عوامل روانی این موضوع از قبیل ذوق، خوش‌بینی، مثبت بودن فضای کشور و امید به آینده باعث مثبت شدن فضای بورس خواهد شد، اما آثار بلندمدت این موضوع به فرض تداوم بحث‌‌های مذاکره، نمود پیدا خواهد کرد و موجب افزایش اعتبار در فضای بین‌المللی و بالطبع ورود سرمایه‌گذارهای خارجی به بورس خواهد شد.
شایان‌آرانی در ادامه اظهاراتش، بازار سرمایه را تنها محل برای جذب سرمایه در حال حاضر دانست و گفت: شرایط کنونی و نبود فرصت‌های بیشتر برای سرمایه‌گذاری در کشور باعث شده تا بورس به عنوان تنها مجرای ورود سرمایه‌های جدید شناخته شود که این موضوع نگران‌کننده خواهد بود؛ در واقع بورس تنها کانال جذب سرمایه در اقتصاد کشور نیست و این بی‌رقیب ماندن باعث سوق دادن نقدینگی‌های سرگردان به بورس و در مقابل ایجاد توقع بی‌اندازه برای سرمایه‌گذاران، رشد شاخص با شیب بسیار تند و در نهایت تشکیل حباب خواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: از طرفی چون عمق بورس و چرخه مالی و معاملاتی آن چندان زیاد نیست، توانایی جذب چنین نقدینگی بالایی را ندارد و مساله حبابی بودن را شدت خواهد داد.
ورود ابزارهای جدید
این کارشناس ارشد بازار سرمایه در ادامه اظهاراتش ورود ابزارهای جدید به بازار را یکی از راهکارها برای عدم تشکیل حباب در بورس دانست و گفت: در این مقطع باید تلاش شود تا از طریق اطلاع‌رسانی، آموزش و شفاف‌سازی تمام افراد جامعه با ریسک‌های موجود در بازار سرمایه آشنا شوند و در واقع بدون شناخت فضای کل بورس به این بازار وارد نشوند.
وی یکی دیگر از راهکارهای لازم در این زمینه را بسترسازی مناسب در جهت افزایش چرخه مالی بازار سرمایه عنوان کرد و افزود: از طریق مکانیزم‌های موجود که یکی از آنها مهیا و تسهیل کردن شرایط برای جذب سرمایه‌گذارهای خارجی به بورس است می‌توان چرخه مالی بازار سرمایه را افزایش داد.
شایان‌آرانی در ادامه با تاکید بر فرهنگ‌سازی بیشتر در زمینه آشنایی عامه مردم با بازار سرمایه خاطرنشان کرد: باید فرهنگ‌سازی‌های مناسبی برای آشنایی مردم و سهامداران خردی که تنها به دلیل موج و هیجان وارد بورس شده‌اند، صورت گیرد تا این افراد از ریسک‌های موجود در این بازار آگاهی کامل پیدا کنند.
بنا به گفته شایان‌آرانی خرید واحد صندوق‌های سرمایه‌گذاری و همچنین پس‌انداز در بانک از جمله سرمایه‌گذاری‌های مطمئن برای سرمایه‌گذاران خرد و ناآشنا به بورس است.
تغییرات زمانبر است
دراین زمینه مدیرعامل تامین سرمایه نوین با اشاره به اینکه آثار رفع تحریم‌ها به زودی ظاهر نخواهد شد، گفت: حداقل دو سال وقت لازم است تا تغییرات جدی در این زمینه ایجاد شود.
ولی نادی قمی در ادامه افزود: بخشی از آثار تحریم‌ها به مرور کمرنگ شده و تنها عاملی که در آینده رونق و سودآوری شرکت‌ها را به دنبال دارد، افزایش میزان تولید بنگاه‌های اقتصادی است.به گفته وی شرکت‌ها یا در حال حاضر می‌توانند از ظرفیت‌های موجود استفاده کرده و سریع به سودآوری برسند یا اینکه پس از اجرای طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه‌ای تولید را افزایش می‌دهند که این خود مستلزم گذشت زمان است و آثار آن در سال‌های آینده روی صورت‌های مالی نمود پیدا می‌کند.
وی با اشاره به اینکه بورس، بازاری احساسی است تصریح کرد: به‌رغم اینکه واکنش بورس در بازار کاغذی با صحبت درباره رفع تحریم‌ها بسیار شدید است اما در بازار واقعی‌تر مثل بورس کالا این واکنش‌ها شدید و محسوس نیست، زیرا اتفاقا تغییرات، تصمیم به خرید را به تعویق می‌اندازد.
وی افزود: در بورس کالا معامله‌گران با انتظار کاهش نرخ دلار و نرخ محصولات هیچ‌گونه‌ای معامله‌ای انجام نمی‌دهند.
مدیرعامل تامین سرمایه نوین با اشاره به برخی شرکت‌های فعال در حوزه فلزات گفت: با اینکه این شرکت‌ها قیمت محصول خود را پایین آورده و فروش‌هایی به صورت اعتباری هم دارند باز هم خریداری ندارند.
وی با تاکید بر به تعویق افتادن تصمیم خرید در مصرف‌کنندگان اضافه کرد: در مدتی بیش از یک‌سال شرکت‌ها به بازارهای بین‌المللی راه می‌یابند و می‌توانند پروژه‌های جدید و رونق در تولید
ایجاد کنند.
کارخانه‌ها دوباره به ظرفیت می‌رسند
همچنین معاونت مالی و اقتصادی شرکت سرمایه‌گذاری معادن و فلزات مهم‌ترین پیامد رفع تحریم‌ها را راه افتادن دوباره طرح‌های دولتی عنوان کرد.
مرتضی علی‌اکبری با اشاره به مشکلات عدیده دولت با طرح‌های عمرانی گفت: این طرح‌ها کلید اشتغال و به ظرفیت رسیدن کارخانه‌ها هستند. وی افزود: ورود نقدینگی به کشور، شادابی اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. وی اضافه کرد: شرکت‌های بزرگ طرح‌های توسعه زیادی دارند که با کاهش نرخ ارز، کاهش هزینه‌های حمل و نقل، ورود ماشین‌آلات جدید و … زودتر به بهره‌برداری خواهند رسید. وی با اشاره به اینکه اغلب شرکت‌های بورسی در حال حاضر طرح‌های توسعه‌ای زیادی دارند، گفت: آن دسته از شرکت‌ها نیز که کاهش قیمت ارز در سود‌آوریشان تاثیرگذار است با همین طرح‌های توسعه، سودهایشان را جبران خواهند کرد. وی همچنین حضور سرمایه‌گذاران جدید را به ویژه در حوزه‌های پتروشیمی، نفت و فولاد از دیگر دستاوردهای رفع تحریم‌ها دانست که شکوفایی اقتصاد را به دنبال خواهد داشت.
ایجاد تعاملات بین‌المللی
علی سنگینیان، مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین نیز نمود نخستین اثر تحریم‌ها را بر صنایع، واردات و صادرات و مواد اولیه موردنیاز دانست. وی گفت: به دنبال رونق کسب و کار در کشور و تعاملات خارجی بین‌المللی فضای کلی مثبت خواهد شد.
به گفته سنگینیان، این امر هم در بخش خرد همانند صنعت و هم در سطح کلان، امیدواری‌های زیادی به دنبال دارد و می‌توان چشم‌انداز بهتری را از آینده ترسیم کرد.
به گفته وی، مسائلی مانند حذف محدودیت صادرات پتروشیمی‌ها، ورود قطعات خودرو و دیگر صنایع می‌تواند اثر کوتاه‌مدت خود را طی دو سه ماه آینده بروز دهد، اما در سطح اقتصاد کلان باید با دید بلندمدت منتظر تغییرات بود.
چشم‌انداز مثبت سال آینده
همچنین مدیرعامل شرکت ساختمانی آسپ نیز با اشاره به اینکه رفع تحریم‌ها در بخش ساخت و ساز چه در زمینه سطح کیفی بناها و مسائل عمرانی و چه به لحاظ قدرت نقدینگی مردم در خرید و فروش اثرات جدی خواهد داشت، گفت: اما این اثرات در کوتاه‌مدت خود را نشان نخواهد داد. کلایه با تاکید بر اینکه حرکت بخش ساختمان کند است، دیر به خواب می‌رود و دیر به بازار بازمی‌گردد، افزود: به نظر نمی‌رسد تا پایان امسال شاهد تغییر چشمگیری در بخش ساختمان باشیم اما سال آینده را می‌توان بسیار مثبت ارزیابی کرد.وی افزود: به عنوان مثال، ورود لوازم و تجهیزات ساختمانی مانند آسانسور ارتقای کیفیت این صنعت را به دنبال خواهد داشت. کلایه اضافه کرد: همچنین سرمایه‌گذاری در این بخش نیز که با کمبود نقدینگی، خطرات احتمالی ناشی از عدم توافقات و حتی بروز جنگ و ناامنی در منطقه همراه بود، باز‌خواهد گشت. به گفته وی تاکنون سرمایه‌هایی در بخش‌هایی از اقتصاد جذب می‌شد که ضریب نقدشوندگی سریع داشت، پس از ثبات و تعادل در بازارها به بخش مسکن وارد خواهد شد. مدیرعامل شرکت آسپ تصریح کرد: وقتی اقتصاد کشور جان تازه‌ای بگیرد و نقدینگی و گردش تولید افزایش یابد، ساختمان نیز به عنوان یکی از چرخه‌های اساسی مولد کشور رونق خود را باز خواهد یافت.
کاهش بهای تمام شده تولید
از سوی دیگر مدیر عامل شرکت ایران یاسا تایر و رابر نیز با اشاره به اثر مخرب تحریم‌ها در صنایع گفت: با رفع تحریم‌ها قیمت‌های تمام شده که در سایه عدم ورود مواد اولیه و کالا به کشور و عدم صادرات افزایش یافته بود پایین می‌آید.
بهرامی نوید گفت: با افزایش قیمت تمام شده مزیت رقابتی شرکت‌ها هم در بازار داخلی و هم در بازارهای بین‌المللیاز دست رفته بود. وی با اشاره به مشکل حمل و نقل کالا در زمان تحریم‌ها نیز افزود: در صورتی که می‌توانستیم کالایی را به کشوری صادر کنیم، باید راه را دور می‌زدیم که این موضوع هزینه‌های بالایی در بر داشت. بهرامی دسترسی به تکنولوژی‌های جدید و تامین ارز را از تبعات مثبت رفع تحریم‌ها دانست و افزود: از منظر یک تولیدکننده شرایط جدید باعث خواهد شد تا قیمت‌ها پایین آمده و در نهایت کالاهای باکیفیت‌تر در زمان سریع‌تر تولید شود.
وی در بخشی از صحبت‌های خود با اشاره بی‌برنامگی ارزی و انضباطی که دولت در زمان تحریم‌ها به آن دچار شده بود، گفت: تنها خاصیت تحریم‌ها برای کشور جلوگیری از واردات بی‌رویه کالا بود. مدیرعامل شرکت «ایران یاسا تایر و رابر» در پایان گفت: رفع تحریم‌ها از لحاظ تامین کالا، تسهیلات بانکی و گشایش LCها، تاثیرات سریع در اقتصاد خواهد داشت.