دلیل جنگ و اختلاف هند و پاکستان چیست؟ +مرز بین پاکستان و هند
علت اختلافات و جنگ هند و پاکستان
فهرست مطالب
پس از تأسیس ۲ کشور هند و پاکستان در سال ۱۹۴۷ به دلیل مسائل مختلف از جمله موضوع بنگلادش، روابط دو کشور همراه با نوسانات و تحولات گوناگونى بوده که در برخی موارد منجر به درگیرى و برخوردهاى نظامى شدیدی نیز شده است.
همزمان با اوج گیری دوباره اختلافات مرزی میان ۲ کشور هند و پاکستان و کشته شدن دهها نظامی و غیرنظامی ساکن مناطق مرزی، این سوال در اذهان عمومی ایجاد می‌شود که این اختلافات از کجا نشأت می‌گیرد.
بر همین اساس قصد داریم در سلسله گزارشاتی به مهمترین زمینه‌های اختلافی میان اسلام آباد و دهلی در طول سالهای استقلال بپردازد.
اختلافات دینی و جغرافیایی، اختلاف بر سر مسئله کشمیر، اختلاف بر سر سهم آب، اخلاف بر سر منطقه مرزی سیاچن و در نهایت اختلاف در خصوص مسائل سیاسی افغانستان بخشی از مجموعه افتراقاتی است که به اعتقاد کارشناسان؛ منجر به نشان دادن واکنش‌هایی از سوی هر ۲ کشور در زمانهای مختلف در طول حیات استقلال پاکستان شده است؛ واکنش‌هایی که بعضا تنها جان مرزنشینان را هدف قرار داده و هیچ نتیجه مشخصی در بر نداشته است.
اختلاف بر سر سهم آب
از دیگر اختلافات پاکستان با هند واقع بودن سرچشمه‌هاى رودهای پنجاب در هند مى‌باشند. قطع جریان آب در سال ۱۹۴۸ از طرف هند سبب شد پاکستان با اکراه موافقت‌نامه‌اى با هند منعقد کرده و براساس آن از تمام حقوق اساسى خود نسبت به استفاده از کنار رودخانه صرف‌نظر کرد و پذیرفت که بابت آب مصرفى مبلغى به هند بپردازد.
امتناع هند از استرداد سهم پاکستان ضررهای مالى شدیدى در نخستین سال‌هاى تأسیس پاکستان به این کشور وارد کرد، تا جائى‌که این کشور در آستانهٔ ورشکستگى قرار گرفت. سرانجام با وساطت مهاتماگاندی، هند سهم مزبور را به پاکستان پرداخت.
با وجود اینکه سال‌ها از اختلاف هند و پاکستان می‌گذرد دو کشور به عناوین مختلف یکدیگر را متهم می‌کنند.
پاکستان همیشه عنوان می‌کند که هند با ساختن سد بر روی سرچشمه رودهای ایالت پنجاب از ورود آب این رودها به پاکستان جلوگیری می‌کند که ضرر جبران‌ناپذیری به بخش کشاورزی این کشور وارد کرده است، از طرفی در فصل بارندگی و طغیان رودها هند آب‌های اضافی را روانه پاکستان می‌کند که موجب سیل در این کشور شده و محصول کشاورزان را از بین می‌برد.
کارشناسان بر این باورند که اختلاف بر سر سهم آب به اندازه‌ای اهمیت دارد که جنگهای آینده بر سر همین موضوع اتفاق می‌افتد.
اختلاف هند و پاکستان بر سر بنگلادش
اختلاف میان دو بخش شرقى و غربى پاکستان در اواخر دهه ۱۹۶۰ افزایش یافت. پس از انتخابات سال ۱۹۷۰ و پیروزى حزب عواملى لیگ که اکثریت کرسى‌ها را در انتخابات به دست آورد، دولت مرکزى در قبال مردم بنگلادش روشى خشن در پیش گرفت.
این وقایع با جارى شدن سیل در پاکستان شرقى و پناهنده شدن میلیون‌ها بنگالى به ایالت‌هاى همجوار هند، همراه شد. سرکوب نظامیان پاکستانى و درگیرى با بنگالى‌ها ادامه داشت تا اینکه هند در دسامبر ۱۹۷۱ به کمک چریک‌هاى بنگالى که به موکتى باهینى شهرت داشتند، آمد. جنگ میان دو کشور هند و پاکستان درگرفت.
هند به سرعت در پاکستان شرقى پیشروى نمود علاوه بر آن در مناطق غربى پاکستان در کشمیر نیرو و تجهیزات از غرب کشور به شرق با مشکل روبه‌رو بود و از طرف دیگر با رقیبى قدرتمند در جنگ روبه‌رو شده بود که جنگ را در چند جبهه (شرق و غرب) ادامه مى‌داد و براى توقف جنگ به سازمان ملل روى آورد. ولى اتحاد جماهیر شوروى از هند حمایت نمود. در نتیجه ارتش پاکستان در مدت کوتاهى شکست خورد و ۹۳ هزار نفر از پرسنل آن در پاکستان شرقى تسلیم ارتش هند شدند.
سرانجام با کمک‌های هند شورشیان پاکستان شرقی موفق شدند کشوری به نام بنگلادش تشکیل دهند و با اینکه اسلام‌آباد تلاش زیادی برای نفوذ در این کشور کرد اما کاری از پیش نبرد.
پس از جنگ مذاکرات هند و پاکستان با میانجى‌گرى الکسى کاسیگین در تاشکند برگزار شد و کوشش‌هاى بسیارى در زمینه اجراءِ آتش‌بس بین هند و پاکستان به عمل آمد. در مذاکرات سال ۱۹۷۲ بین ایندیراگاندى نخست وزیر هند و ذوالفقار على بوتر قرار داد سیملا میان دو کشور منعقد گردید. در این قرار داد خط آتش‌بس کشمیر مجدداً مورد تأکید قرار گرفت و در سال ۱۹۷۳ نیز موافقت‌نامه‌اى براى مبادلهٔ اسراى جنگى میان دو کشور امضاء شد.
اختلافات دینی و جغرافیایی
چند تکه شدن هند براساس اختلاف دینی و جغرافیایی بود که منجر به تشکیل کشورهای قلمرو پاکستان و بعدها بنگلادش از هند شد. این جدایی باعث آوارگی بیش از ۱۲٫۵ میلیون نفر شد و تخمین کشته‌شده‌ها از ۱۰۰ها هزار نفر تا ۱ میلیون است. طبیعت خشن این جدایی و وقایعی که در حین آن اتفاق افتاد، جوی از نفرت و شک را در روابط میان هند و پاکستان به وجود آورد که هنوز ادامه دارد.
«خورشید محمود قصوری» وزیر امور خارجه اسبق پاکستان در مصاحبه با شبکه جیو در این زمینه می‌گوید: بهبود روابط بین پاکستان و هند به نفع مسلمانان شبه‌قاره است. وی می‌افزاید: جمعیت مسلمانان هند بیشتر از پاکستان است و ما باید به فکر آنها نیز باشیم اما متأسفانه تندروی مذهبی،کینه‌های قدیمی و سیاست‌های جنگ‌طلبانه برخی مقامات ارتش دو کشور سبب شده نتوانیم برای برقراری صلح پایدار کاری از پیش ببریم.
قصوری اظهار داشت: با اینکه بیشتر جمعیت پاکستان اهل سنت بودند اما رهبری محمد‌علی‌جناح(قائد اعظم) را پذیرفته و یکپارچگی خود را حفظ کردند اما در حال حاضر به رهنمودهای جناح عمل نمی‌شود و همین اختلاف سبب شده کشور در سیاست داخلی و خارجی دچار مشکل شود. قصوری متحد نبودن مردم پاکستان همچنین تندروی مذهبی و قوم‌گرایی را از علت‌های اصلی ناامنی در این کشور و اختلاف با هند می‌داند.
بر اثر اختلاف بین پاکستان و هند زد و خوردهای زیادی بین مسلمانان و هندوها صورت گرفت و در این بین هزاران نفر از مردم قتل‌عام شدند.
اختلاف بین هند و پاکستان رنگ مذهبی به خود گرفت و سبب شد مسلمانان و هندوها به عنوان یک جنگ مقدس و دفاع از کیش خود در جنگهای بین دو کشور شرکت کنند. از طرفی سیک‌های پنجابی برای باز پس‌گیری سرزمین خود در این جنگ‌ها شرکت می‌کردند که بیشتر جنبه قوم‌گرایی داشت.
اختلاف بر سر کشمیر
ایالت جامو و کشمیر در شمال غربى هند و شمال شرقى پاکستان از بزرگترین ایالت‌هاى مهاراجه‌نشین هند بود.
مهاراجه این ایالت که هندو بود اعلام کرد، کشمیر به هند ملحق شده است، ولى از آنجا که اکثریت مردم این منطقه مسلمان بودند، این تصمیم با مخالفت مقامات پاکستانى مواجه شد.
تقاضاى مهاراجه هندو در اکتبر ۱۹۴۷ مورد قبول دولت هند واقع گردید و قرار شد پس از بازگشت به حالت عادى از طریق انتخابات تصمیم نهایى گرفته شود. نیروهاى نظامى هند مناطق مرکزى و شمالى این ایالت را تحت کنترل در آوردند این در حالی است که پاکستان نیز قسمتی از کشمیر را تصرف و حکومت آزاد کشمیر را تشکیل داد.
از آن پس اختلاف بر سر کشمیر موجب بروز جنگهای خونین و درگیری‌های مرزی بین دو کشور شد. در ژانویه ۱۹۴۸ آتش بس بین هند و پاکستان برقرار گردید و قرار شد که موضوع کشمیر از طریق مراجعه به آراء عمومى حل شود. در اوایل ۱۹۴۸ دولت هند علیه مداخله پاکستان در کشمیر به شوراى امنیت شکایت کرد.
شوراى امنیت کمیسیونى را مأمور رسیدگى به این امور نمود که در کوشش‌هاى خود موفق نبود. از آن پس مسئله کشمیر چندین بار در سازمان ملل مطرح شد و قطع‌نامه‌هائى در مورد آن صادر گردید، اما مشکل همچنان حل نشده باقى ماند.
موضع رسمی پاکستان در قبال مسئله کشمیر، این است که بدلیل اینکه اکثریت مردم این ایالت مسلمان هستند، کشمیر باید در سال ۱۹۴۷ به پاکستان می‌پیوست.
مقامات پاکستان بر این عقیده هستند که قطعنامه‌های متعدد سازمان ملل متحد در خصوص کشمیر بدین معنی است که مردم کشمیر باید اجازه داشته باشند تا در یک همه پرسی بتوانند سرنوشت خود را برای پیوستن به هند و یا پاکستان تعیین کنند.
اما دولتمردان هند موضع دیگری دارند و معتقدند که کشمیر بخشی از هند است؛ چرا که بر اساس سند الحاقی که مهاراجه وقت کشمیر با دولت هند در اکتبر سال ۱۹۴۷ به امضا رساند، وی اختیارات مربوط به ارتباطات، دفاع، و امور خارجی را به دهلی نو واگذار کرد.
هنگام برقراری آتش بس سال ۱۹۴۹، حدود یک سوم از سرزمین کشمیر – که پاکستان آن را کشمیر آزاد می‌نامد – در تصرف پاکستان باقی ماند و هند نیز در سال ۱۹۵۴ انضمام رسمی بخش تحت کنترل خود – موسوم به جامو و کشمیر – را به خاک خود اعلام کرد.
پاکستان همواره مى‌کوشد با مطرح کردن موضوع کشمیر در سازمان ملل، آن را از صورت مسئله‌اى دو جانبه در آورده و دخالت مجامع بین‌المللى را در خصوص به هند بقبولاند. پاکستان همچنین معتقد است که در این خصوص باید به آراء عمومى مراجعه شود و حق تعیین سرنوشت به مردم کشمیر اعطا گردد.
جامو و کشمیر
جامو و کشمیر ایالتی در شمال غربی هندوستان است. مرکز تابستانی این ایالت شهر سرینگار و مرکز زمستانی آن شهر جامو است.
بیشتر خاک این ایالت در رشته کوه‌های هیمالایا قرار گرفته است. این ایالت از شمال شرقی با جمهوری خلق چین مرزهای مشترک دارد و با ایالت‌های هیماچال پرادش و پنجاب هند از جنوب و بخش تحت نظارت پاکستان ِ کشمیر معروف به کشمیر آزاد و گلگت-بلستان از غرب و جنوب غرب هم‌مرز است. جامو و کشمیر در گذشته بخشی از حکومتِ امیرنشین تحت‌الحمایهِ بریتانیایِ کشمیر و جامو بود. بر سر حاکمیت این منطقه بین کشورهای چین، هند و پاکستان مناقشه است و هر یک بخش‌هایی از آن را تحت کنترل خود دارند. ایالت جامو و کشمیر که پرجمعیت‌ترین بخش کشمیر است تحت کنترل هند قرار دارد و توسط پاکستان به‌نام کشمیر اشغال‌شده هند نامیده می‌شود. هندی‌ها هم به طور متقابل بخش پاکستانی کشمیر را کشمیر اشغال‌شده پاکستان می‌خوانند. منطقه اقصای چین در شمال کشمیر هم که تحت تصرف چین است مورد ادعای هند بوده و دولت هندوستان آن را جزو ایالت جامو و کشمیر می‌داند.
ایالت جامو و کشمیر به سه ناحیه تقسیم می‌شود: جامو، دره کشمیر و لِداخ. این ایالت دارای جاذبه‌های گردشگری بی‌شماری است. به «دره کشمیر» به سبب دورنماهای زیبا و رشته‌کوه‌های شگفت، « بهشت روی زمین» گفته می‌شود و «جامو» به «محل معابد جذاب» معروف است که همه ساله صدها هزار زائر هندو آنها را زیارت می‌کنند. «لداخ» نیز به سبب کوه‌های دور از دسترس و زیبا و همچنین فرهنگ بودایی به « تبت کوچک» شهره است.
جمعیت این ایالت در سرشماری سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۲٬۵۴۸٬۹۲۶ نفر بوده است. سرینگار با ۱٬۱۹۲٬۷۹۲ نفر و جامو با ۹۵۱٬۳۷۳ نفر پرجمعیت‌ترین شهرهای این ایالت هستند. جامو و کشمیر تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان است. ۶۷٪ جمعیت این ایالت پیرو اسلام هستند و در دره کشمیر این آمار به ۹۵٪ می‌رسد. این ایالت اجتماع پرتحرکی از هندوها، سیکها و بوداییها را داراست.
ساتین