علائم سنگ کیسه صفرا

علائم سنگ کیسه صفرا

کیسه صفرا، اندام کوچکی واقع در ناحیه پایین کبد است. کیسه صفرا با ذخیره صفرا و ترشح آن درون روده کوچک هنگام ورود غذا به فرایند هضم و گوارش کمک می‌کند. صفرا مایعی تولید شده در کبد و تشکیل شده از چند ماده مانند کلسترول، بیلی‌روبین (مواد رنگدانه‌ای صفرا) و نمک‌های صفراوی است. سنگ کیسه صفرا تکه مواد جامدی می باشد که در کیسه صفرا تشکیل می‌شود. علت شکل‌گیری این سنگ‌ها آن است که کلسترول و رنگدانه‌های صفرا گاهی اوقات با پیوستن به یکدیگر ذره‌های سختی را تشکیل می‌دهند.

انواع

انواع سنگ کیسه صفرا عبارتند از:

• سنگ صفراوی کلسترولی: سنگ صفراوی کلسترولی رایج‌ترین گونه سنگ کیسه صفرا است که غالباً زرد رنگ می باشد. این سنگ‌ها عموماً از کلسترول حل نشده و همچنین مواد دیگر تشکیل می‌شود.
• سنگ صفراوی رنگدانه‌ای: این سنگ‌های سیاه یا قهوه‌ای تیره زمانی تشکیل می‌شوند که صفرا حاوی مقدار زیادی بیلی‌روبین باشد.

علائم

بسیاری از بیماران دارای سنگ کیسه صفرا با هیچ علائمی مواجه نمی‌شوند و از وجود این سنگ‌ها اطلاعی ندارند مگر آن که حین انجام آزمایشی به دلیلی دیگر مشخص شوند.

با این حال علائم سنگ کیسه صفرا زمانی نمود می‌یابند که سنگ به طور موقت یکی از مجراهای صفراوی را مسدود کند. این مجراها ساختارهای لوله‌ای شکلی هستند که صفرا را از کبد به کیسه صفرا و سپس به دستگاه گوارش می‌برند.

این انسداد در اکثر موارد درد شکمی (دل درد) را به دنبال دارد، اگرچه برخی بیماران در صورت شدیدتر بودن انسداد یا مسدود شدن بخش دیگری از دستگاه گوارش از علایم دیگری نیز رنج می‌برند.

از رایج‌ترین علایم سنگ کیسه صفرا بروز درد شدید و ناگهانی در شکم است که معمولاً یک تا پنج ساعت طول می‌کشد، اگرچه گاهی اوقات درد پس از گذشت چند دقیقه ساکت می‌شود. از این علامت با اصطلاح کولیک صفراوی یاد می‌شود. محل این درد به شرح زیر می باشد:

• در مرکز شکم، بین استخوان قفسه سینه و ناف.
• دقیقاً در پایین دنده‌ها در طرف راست با احتمال انتشار در پهلو یا کتف.

درد مداوم است و پس از اجابت مزاج، خروج گاز یا استفراغ بهبود نمی‌یابد و گاهی اوقات خوردن غذاهای چرب به بروز درد دامن می‌زند. البته این درد در هر ساعت از شبانه‌روز می‌تواند شروع شود و حتی بیمار را از خواب بیدار کند. کولیک صفراوی معمولاً گهگاه بروز می‌یابد؛ و ممکن است بیمار پس از یک دوره درد تا چند هفته یا چند ماه دچار درد نشود. برخی از بیماران مبتلا به سنگ کیسه صفراعلاوه بر درد کولیک صفراوی در دوره‌هایی تعریق فراوان و حالت تهوع و استفراغ را نیز تجربه می‌کنند. پزشکان سنگی را که باعث کولیک صفراوی می‌شود ” سنگ کیسه صفرای غیرپیچیده” می‌گویند.

علت

علت سنگ کیسه صفرا مشخص نیست. پزشکان بر این باوراند که سنگ در صفرا زمانی ایجاد می‌شود که:

• صفرا حاوی کلسترول فراوان باشد: صفرا به طور طبیعی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده از کبد را دربردارد. اما اگر میزان کلسترول دفع شده از کبد بیش از مقدار قابل حل شدن توسط صفرا باشد، کلسترول مازاد به شکل کریستال و در نهایت سنگ درمی‌آید.
• صفرا حاوی بیلی‌روبین فراوان باشد: بیلی‌روبین ماده‌ای شیمیایی است که هنگام تجزیه سلول‌های قرمز خون در بدن تولید می‌شود. ابتلا به بیماری های خاص باعث می‌شود تا کبد بیلی‌روبین بیش از اندازه تولید کند این بیماری ها شامل سیروز کبدی، عفونت‌های مجرای صفراوی و اختلال‌های خونی معین، می باشند. بیلی‌روبین اضافی در تشکیل سنگ صفرا نقش دارد.
• تخلیه نشدن کامل صفرا: اگر کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نشود یا تخلیه آن دیر به دیر صورت گیرد، صفرا بسیار غلیظ می‌شود و احتمال ایجاد سنگ افزایش می‌یابد.

دارویی برای کمک به پیشگیری از شکل گرفتن سنگ‌های کیسه‌ صفرا وجود دارد که در واقع موجب کاهش اندازه‌ی برخی سنگ‌ها نیز می‌شود. این دارو از گذشته برای بیماران سالخورده که آمادگی داروی بیهوشی را ندارند، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. بنابراین در حال حاضر موثر بودن درمان سنگ صفرا  ثابت نشده است، هر چند طب پیشگیری برای جلوگیری از ایجاد سنگ‌ها ممکن است برای برخی بیماران مفید باشد.

تشخیص

آزمایش‌ها و روش های تشخیصی سنگ کیسه صفرا عبارت‌اند از:

• آزمایش‌هایی با هدف تهیه تصویر از کیسه صفرا: پزشک احتمالاً به منظور به دست آوردن تصاویری از کیسه صفرا دستور انجام مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی.تی.اسکن) و سونوگرافی شکم را می‌دهد. این تصویرها را می‌توان برای بررسی وجود نشانه ها و علایم سنگ کیسه صفرا تحلیل کرد.
• آزمایش‌هایی با هدف بررسی وجود سنگ در مجراهای صفرا: استفاده از ماده‌های رنگی خاص (ماده حاجب یا ماده کنتراست زا) در آزمایش برای مشخص کردن مجراهای صفراوی در تصویر به پزشک کمک می‌کند تا تعیین کند که آیا سنگ انسدادی را به وجود آورده است یا خیر. اسکن HIDA، کولانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد اندوسکوپیک (ERCP) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی.) از این گروه آزمایش‌ها به شمار می‌روند. سنگ‌های صفراوی مشاهده شده در ERCP را می‌توان طی انجام این آزمایش خارج کرد.
• آزمایش‌های خون به منظور بررسی عوارض: در آزمایش‌های خون، عفونت، زردی، التهاب پانکراس (پانکراتیت) یا دیگر عوارض ناشی از سنگ کیسه صفرا مشخص می‌شود.