نگاهی به فیلم پالتو شتری / شبه روشنفکرانی که اندازه «شتر» هم نمی‌فهمند!

نقد و بررسی و خلاصه داستان و موضوع فیلم پالتو شتری ، معرفی بازیگران و عوامل پشت صحنه

مهدی علی میرزایی فیلمنامه نویس آثاری چون گشت ارشاد و فی المدت معلوم؛ این بار توانست مخاطبان سینمایی خود را با کمدی اجتماعی غافل گیر ساخته و ایشان را با اثری متفاوت مواجه سازد؛ دارمی متفکر و کمدی ای با شعور که با عنوان پالتو شتری به بینندگان سینمایی عرضه می شود. فیلمی که مخاطبان سینمایی را با افکار التقاطی رایج در محافل شبه روشنفکری کشور آشنا ساخته و تقلید کورکورانه ایشان از فلاسفه منحط غربی و به نوعی نشخوار آرای فلسفی رایج در غرب، توسط ایشان را هویدا می سازد. البته باید توجه داشت که فیلم سینمایی پالتو شتری، به شدت از ساختاری تلویزیونی برخوردار است و  نشان دهنده تاثیر پذیری کارگردان اثر از تله فیلم های مختلف می باشد. یک فیلم فانتزی که به روایت داستان دو دوست می پردازد. دو دوست که یکی از آن ها برای پیشرفت کردن کاری می کند که دوست فیلسفوف و مقلد نیچه خود را به ازدواج با دختر خاله معلوم الحال خود علاقمند ساخته و به واسطه این اقدام از مادر دختر پول زیادی دریافت کند.

مخاطبان سینمایی اگر چه با دیدن فیلم سینمایی پالتو شتری خندیدند؛ اما بیش از همه با افکار و اعتقادات فیلسوفی با نام فریدریش نیچه (Friedrich Nietzsche) آشنا گردیده و متوجه بخشی از نظریات و تفکرات انحطاطی او به عنوان یکی از تاثیر گذار ترین فلاسفه غربی در ایران و در میان طیف روشنفکر و فضای علمی کشور شدند و …؛ همین ویژگی در کنار ارایه برخی دیگر از خُرده دغدغه های فلسفی سبب شد تا پالتو شتری از سطح آثار جلف و کمدی های سخیف تولید شده در فضای این روزهای سینمای کشور فاصله گیرد و به نمودی روشن از برای کمدی اصیل بر بستر ژانر اجتماعی مبدل گردد.

***

«پالتو شتری» با زبان طنز، یکی از مهمترین حفره های اعتقادی و فکری برخی جوانان امروز را نشانه رفته است. پیله ای که برخی با خواندن چند کتاب از چند نویسنده یا فیلسوف مشهور به دور خود می پیچند و حالا به خودشان اجازه می دهند درباره هر چیزی نظر بدهند و به هر کسی توهین کنند.

کارگردان ۴۱ ساله اصفهانی که پیش از این چند فیلمنامه موفق را نوشته است، این بار هم با استفاده از تحصیلات تکمیلی اش در رشته فلسفه اسلامی، توانسته به خوبی به لایه های زیرین بخشی از جوانان نقبی بزند. کسانی که با هر وسیله ای، مرزهای ساختگی و خیالی برای خود می سازند تا راه ورود هر گونه اطلاعات کاربردی و آموزه های درست را روی خود ببندند.

«مهدی علی میرزایی» در انتخاب بازیگرانش با وسواس و به خوبی عمل کرده است. او حتی از «سام درخشانی» که بیشتر چهره ای تلویزیونی دارد، به خوبی در مدیوم سینما بازی گرفته است. «بانیپال شومون» هم انگار برای همین نقش، زاده شده است! او حتی از «شاهرخ فروتنیان» هم در جای خود و اگر چه کوتاه ولی به نحوی خیره کننده بازی گرفته و از ظرفیت هایش بهره برده است.

«فرید»، یک دیپلم ردی است اما در کلاس های دانشگاه حاضر می شود و حتی برای کنکوری های کارشناسی ارشد، تدیس خصوصی دارد. او و جمعی از دوستانش، دفتری را برای امور پژوهشی راه اندازی کرده اند اما دست اندازهای اقتصادی باعث شده آن را به کافه تبدیل کنند. کوهیار کهن دژ (با بازی بانیپال شومون) یکی از این دوستان است که او را به وسیله مناسباتش با پدر (شاهرخ فروتنیان) و مادرش (پریوش نظریه) بهتر می شناسیم. شخصیت پردازیِ باورپذیر و پیشرفت فیلم با خرده داستان های طنزآمیز، ضرب آهنگ آن را تا حدی موزون می کند که به راحتی می شود «پالتو شتری» را تا دقایق پایانی پی گرفت؛ اگر چه در سکانس های پایانی، دیگر از آن عمق و لایه های زیرین، خبری نیست.

«بررسی امکان تحقق ابرمرد نیچه / زن برده ای بیش نیست و هر وقت از بردگی دور بشه، از اصل خود دور شده / فحش، ویتامین شُهرت است / اخلاق، اختراع آدم های ضعیف است / زن، هیولای بی صورت است / زن، پرتی ِخلقت است / عکس بچگی بهترین راه خر کردن دختر هاست»… اینها همگی جملاتی به ظاهر فلسفی است که کارگردان «پالتو شتری» آنها را هوشمندانه در لابلای موقعیت های کمیکش گنجانده تا بدون دلزدگی، سیاهیِ این تفکرات را نشان بدهد؛ طوری که نه فکر می کنیم با فیلمی فلسفی روبروییم و نه با فیلمی کمدی که خودش را دست کم می گیرد و در لایه های رویی، در جا می زند.

***

شست پرسش و پاسخ فیلم «پالتو شتری»

نشست پرسش و پاسخ فیلم «پالتو شتری» با حضور مهدی علی میرزایی (کارگردان)، مجید شیخ انصاری (تهیه کننده)، سام درخشانی، لیندا کیانی، افسانه چهره آزاد، شاهرخ فروتنیان و بانیپال شومون (بازیگران)، مسعود امینی تیرانی (مدیر فیلمبرداری)، مسیح حدپور سراج (صدابردار) این فیلم و با اجرای منصور ضابطیان برگزار شد.

سوال اول از مهدی علی میرزایی درباره هدفش از ساخت فیلم «پالتو شتری» بود،  این کارگردان در پاسخ به سوال گفت: هدفم ساختن این فیلم بوده و هدف خاصی نداشتم. یک داستان داشتم که در یکی از مجلات معتبر ادبی کشور چاپ شده بود و بازخوردهای خوبی داشت، ظرفیت های دراماتیکش را گسترش دادم و به عنوان اولین فیلمم ساختم.

مجید شیخ انصاری تهیه کننده درباره شرایط ساخت این فیلم گفت: فیلمسازی در ایران بیشتر برای عوامل به خصوص کارگردان و تهیه کننده یک اتفاق است تا انتخاب. به محض اینکه شرایط حداقلی پیش بیاید ساخت را شروع می کنیم. شرایط قبل از عید آماده شد و بلافاصله بعد از عید کلید زدیم و کار پیش رفت. با یک گروه بسیار عالی، پشت صحنه بسیار آرام بود و باعث افتخارم است که با این گروه کار کردم

سام درخشانی درباره تجربه کار کردن با یک کارگردان کار اولی گفت: من مهدی علی میرزایی را خیلی وقت است که می‌شناسم. به عنوان نویسنده فی المدت معلوم را نوشته بودند و قبل از این کار در یکی از نوشته هایشان یعنی تخته گاز بازی می کردم برای همین با نوع کارشان آشنا بودم. خیلی خوشحال شدم چون وقتی یک نویسنده‌ای بخواهد فیلمی بسازد قطعا یک فیلمنامه خوب برای خودش کنار می گذارد و من خوشبخت بودم که توانستم در این کار بازی کنم و از نتیجه هم راضی هستم.

لیندا کیانی هم درباره تجربه بازی در «پالتو شتری» گفت: بی اغراق باید بگویم از معدود کارهایی بود که آنقدر پشت صحنه آرامی داشت که من روزشماری می کردم آفیش باشم. آنقدر همه چیز آرام پیش می رفت و لذتبخش بود که خیلی کار را دوست داشتم. بی اغراق می گویم سام یکی از بهترین پارتنرهایی بود که تا به حال داشتم. سام به من خیلی کمک کرد و آنقدر باآرامش تمرین کردیم تا آن خروجی را داد.

افسانه چهره آزاد هم درباره بازی در این فیلم گفت: خیلی خوشحالم که سهمی در این فیلمی که حرفی برای گفتن دارد دارم و از آقای علی میرزایی برای این متن زیبا و کارگردانی بسیار قوی بسیار سپاسگزارم. از آقای شیخ انصاری هم به خاطر شرایط و موقعیت هایی که برای ما ایجاد کردند که به راحتی این نقش را بازی کنیم، ممنونم.

از علی میرزایی درباره کلمات رکیک در این فیلم پرسیده شد و اینکه آیا برای رده سنی محدودیت درنظر گرفته می شود، که کارگردان این فیلم گفت: من نمی دانم منظورشان از این کلمات چیست به لحاظ تجربی شاید فیلم سن دار باشد. تجربه ای که دو شخصیت در داستان فیلم می گذرانند به نوعی می تواند برای جوان ها جذاب تر باشد و برای نوجوانان هنوز آن اتفاقات رخ نداده باشد و با موقعیت های درامی که بین دو شخصیت هست ارتباط برقرار نکنند.

سوال بعدی درباره شخصیت پردازی با استفاده از مابه ازاهای بیرونی و شخصیت های خاص پرسیده شد،  علی میرزایی گفت: اول اینکه درام باعث می شد شخصیت را در یک موقعیت تجسم کنم و بپرسم چه لازم دارد. دوم اینکه به کسانی که از فکر و فلسفه فیلسوفان یا اندیشمندانی که زمینه سو تفاهم در فلسفه شان زیاد است رجوع می کردم و به تفکر آنها فکر می کردم. سوم مابه ازاهای بیرونی که زیاد هم هستند استفاده می کردند.

مسعود امینی تیرانی هم درباره ویژگی های فیلمبرداری این فیلم گفت: فیلم از دو منظر برای من جذاب بود؛  یکی آشنایی قبلی که با تهیه کننده و کارگردان داشتم و دیگری تجربه ای که در ژانر کمدی نداشتم و می خواستم امتحان کنم. همیشه دوست دارم در کارها چالشی باشد که جدی تر بتوانم به موضوع فکر کنم. روی بعضی از موضوعات و ایده های اجرایی فکر کردیم به خصوص روی شکل نور و ترکیب بندی ها به سه چهار فرم کلی رسیدیم.

شاهرخ فروتنیان یکی دیگر از بازیگران این فیلم هم در ادامه گفت: برای من باعث مباهات بود که در این پروژه حضور داشتم.

بانیپال شومون هم درباره اینکه امسال چهار بار در جشنواره حضور داشته گفت: فکر می کنم کار خدا بوده است.

او در پاسخ به این سوال که کدام کار را بیشتر دوست داشته گفت: مهمترین فیلمم این پالتوشتری بود چون فیلمنامه را خیلی دوست داشتم واین نقش کوهیار برایم خیلی سخت بود. همینطور حضور مهدی علی میرزایی و مجید شیخ انصاری و پارتنری مثل سام درخشانی برایم جذاب بود.

مهدی علی میرزایی در پاسخ به این سوال که نویسندگی سخت تر است یا کارگردانی گفت: فیلمسازی ادامه نویسندگی است و من در طول فیلم این موضوع را بسیار درک کردم.

درباره موسیقی فیلم هم مهدی علی میرزایی گفت: در فیلمنامه در مدت معلوم من این را تجربه کردم. فونداسیون فیلمنامه را براساس یک اصل فکری و مفهومی طراحی می کنم. وقتی این طراحی می شود و بعد رویش داستان ها و دیالوگها و موقعیت هایی را برای مخاطب عام طراحی می کردم. نتیجه ای که در این فیلم طراحی کردم همین است. وقتی فیلم اکران می شود کسی که دنبال موقعیت شوخ و شنگ و روایت سیال و … است بهره خودش را می برد و کسی هم که دنبال یک نگاه عمیق تر در لایه های فیلم است هم ان شالله بهره خودش را می برد. امیدوارم این اتفاق بیفتد.

از بانیپال شومون درباره گذشته اش پرسیده شد،  این بازیگر در پاسخ گفت: گذشته کاری من به تئاتر برمی گردد و الان دو سه سال است که جدی تر کار تصویر انجام می دهم.

مجید شیخ انصاری درباره اکران فیلم گفت: به طور کلی فضای جشنواره امکان یک بازخورد جدی تر را به ما می دهد که بررسی می شود ولی احتمالا در نیمه اول سال آینده اکران می شود.

مسیح سراج صدابردار این فیلم هم در ادامه گفت: برای من فیلم کمدی و جدی صدایش فرقی نمی کند. سعی کردم به بهترین وجه دیالوگ ها را ضبط کنم این ساده ترین چیزی است که می توانم بگویم.

از مهدی علی میرزایی پرسیده شد فکر نمی کنید پایبندی زیاد به مفهوم اولیه به درام ضربه زد، که او در پاسخ گفت: در فیلم های دیگری که می نوشتم و دیگران می ساختند یک صنف تحصیلکرده را می دیدم که بدنه سینماروی ما را تشکیل می دادند. خیلی از کمدی ها اینها را جدی نمی گیرد و از کنار آنها می گذارد. بعضی دفاتر فیلمسازی می گویند ما کمدی آدم های احمق را دوست داریم … من فکر کردم گفتمان فیلم می تواند در فضایی باشد که برای قشر تحصیلکرده جذاب باشد و واقعا باید ببینم در اکران عمومی چه اتفاقی می افتد.

عوامل فیلم پالتو شتری

بازیگران: سام درخشانی، بانیپال شومون، بهاره کیان افشار، لیندا کیانی، شاهرخ فروتنیان، افسانه چهره آزاد، پریوش نظریه، علیرضا مهران، طوفان مهردادیان و رضا شیخ انصاری

تهیه‌کننده: مجید شیخ انصاری فیلمنامه‌نویس: مهدی علی میرزایی مدیرفیلمبرداری: مسعود امینی تیرانی چهره‌پرداز: عباس عباسی طراح صحنه و لباس: پیام حسین سوری تدوین: محمد نجاریان صدابردار: مسیح سراج صداگذار: آرش قاسمی موسیقی: مسعود سخاوت دوست جلوه‌های ویژه بصری: رضا انصارین عکاس: افرا شهباززاده

ساتین